Poradnik - ngo.pl

Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl. Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Prośba o wpłatę darowizny na Twój portal ngo.pl prowadzony przez Stowarzyszenie Klon/Jawor.
Prośba o wpłatę darowizny na Twój portal ngo.pl prowadzony przez Stowarzyszenie Klon/Jawor.
Reklama

Informacje na temat czasu pracy - czym jest, jak go wyliczać, co na jego temat mówi Kodeks Pracy.

1

Co to jest czas pracy? Jak oblicza się wymiar czasu pracy?

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 ust. 1).

Kodeks pracy określa wymiar czasu pracy – nie może on przekraczać 8 godzin na dobę, 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy – a to wszystko w nie dłuższym niż 4 miesięczny okresie rozliczeniowym. Wyjątkiem jest tutaj zastosowanie skróconego tygodnia pracy bądź pracy weekendowej.

Pracodawca ma za zadanie obliczyć obowiązujący dla pracownika wymiar czasu pracy w danym (maksymalnie 4 miesięcznym) okresie rozliczeniowym. Obliczenie jest konieczne, aby określić ile w danym okresie pracownik powinien pracować. Jak to zrobić?

Przykład

Chcemy wyliczyć, jaki jest wymiar czasu pracy dla pracownika, który pracuje na pełen etat, w okresie styczeń-kwiecień 2007:

  • mnożymy liczbę pełnych tygodni przypadających w ciągu 4 miesięcy (w 2007 roku było to 17 tygodni) przez 40 godzin (17 x 40 = 680 godzin)
  • dodajemy do tej liczby iloczyn 8 godzin i liczby dni, które nie zmieściły się w pełnych tygodniach (w okresie styczeń-kwiecień 2007 był to 1 dzień) – (1 x 8 = 8 godzin + 680 godzin = 688 godzin)
  • odejmujemy od tej wartości każde święto przypadające w dzień inny niż niedziela (w omawianym okresie były 2 takie dni, czyli 2 x 8 godzin = 16 godzin); 688 godzin – 16 godzin = 672 godziny.

Zatem w okresie styczeń-kwiecień pracownik powinien przepracować 672 godziny. Gdyby był zatrudniony np. na ½ etatu wymiar ten byłby odpowiednio mniejszy i wyniósłby 336 godzin.

Takie obliczanie wymiaru w 4 miesięcznym okresie rozliczeniowym pozwala dość elastycznie podchodzić do przepracowanych godzin. Może się zatem zdarzyć, że w jednym miesiącu pracownik pracuje więcej, a w kolejnym mniej – ważne, aby w okresie 4 miesięcy wszystko się „wyrównało”.

Pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję czasu pracy pracownika – w celu ustalenia jego wynagrodzenia, świadczeń, itp., a pracownik ma prawo dostępu do niej. Przyjęty u danego pracodawcy okres rozliczeniowy oraz system i rozkład czasu pracy powinny być ustalone i podane w układzie zbiorowym, regulaminie pracy, obwieszczeniu (np. na tablicy ogłoszeń) lub jako dokument podpisany przez pracownika i pracodawcę.

Reklama
2

Co to jest praca w godzinach nadliczbowych?

Każda praca, która wykracza poza obowiązujący pracownika dobowy wymiar czasu pracy jest pracą wykonywaną w godzinach nadliczbowych. Jest ona dopuszczalna (zgodnie z art. 151 ust. 1 pkt 2) w razie szczególnych potrzeb pracodawcy.

Liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 150 w roku kalendarzowym (zgodnie z kp), jednak jest dopuszczalne określenie w regulaminie pracy, układzie zbiorowym, bądź w umowie o pracę, innej liczby godzin. Jednocześnie, w umowie o pracę z pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy, należy ustalić dopuszczalną liczbę godzin pracy, której przekroczenie oznacza wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Należy jednak pamiętać o art. 131 kp, który określa, że w tygodniu (w danym okresie rozliczeniowym) pracownik nie może pracować łącznie z godzinami nadliczbowymi więcej niż 48 godzin.

Kodeks pracy reguluje również zasady rozliczania pracy wykonywanej w porze nocnej oraz w niedzielę i święta. Ze względu na małe zastosowanie tych przepisów przez pracodawców pozarządowych, nie zostały one omówione w poradniku. Jeśli jednak okażą się potrzebne w organizacji – odsyłamy do artykułów 151 – 151 kp.

3

Jaki odpoczynek i przerwy przysługują pracownikowi?

W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 nieprzerwanych godzin odpoczynku, natomiast w skali tygodnia do 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku . Oznacza to, że w ciągu doby pracownik nie może pracować więcej niż 13 godzin (czyli jeśli pracuje na pełen etat, to może mieć nie więcej niż 5 godzin nadliczbowych dziennie).

Jeśli pracownik jest zatrudniony na co najmniej 6 godzin dziennie, przysługuje mu 15 minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy – jeśli przychodzi zatem na 10.00 i pracuje do 16.00, w ciągu tego czasu może mieć 15 minut przerwy.

Pracodawca może również wprowadzić (w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub w umowie o pracę) jedną przerwę nieprzekraczającą 60 minut, na spożycie posiłku bądź załatwienie spraw osobistych. Przerwa ta nie wlicza się do czasu pracy.

4

Jakie systemy i rozkłady czasu pracy określa Kodeks pracy?

Kodeks pracy przewiduje kilka możliwych systemów czasu pracy – czyli rozłożenia czasu pracy w inny sposób niż określone normy w kp, w zależności od sytuacji, charakteru pracy czy ustaleń między pracownikiem, a pracodawcą. Wybrane omówimy szerzej ze względu na ich potencjalne wykorzystanie w organizacjach.

System zadaniowego czasu pracy (art. 140 kp) polega na ustaleniu między pracodawcą, a pracownikiem, ile czasu potrzeba na wykonanie powierzonych zadań (ale z uwzględnieniem norm dobowych i tygodniowych Kodeksu pracy).

Na przykład pracownik jest zatrudniony na pół etatu do udzielania porad klientom organizacji. Z dotychczasowej praktyki wiadomo, że w ciągu ostatnich 2 tygodni miesiąca porad jest dużo więcej, niż na początku. Powoduje to, że czasem pracownik nie ma co robić, a pod koniec miesiąca nie wyrabia się z pracą. Wykorzystując zadaniowy czas pracy może on przychodzić na krócej (bądź nie przychodzić, jeśli nie ma takiej potrzeby) w okresie gdy nie ma porad, a być odpowiednio dłużej w czasie większego zapotrzebowania na jego pracę – ważne aby w okresie rozliczeniowy „zgodziła” się liczba przepracowanych godzin.

Na pisemny wniosek pracownika może zostać ustalony również indywidualny rozkład czasu pracy pracownika (art. 142 kp), w ramach obowiązującego go systemu czasu pracy.

System skróconego tygodnia pracy (art. 143 kp) dopuszcza wykonanie przez pracownika pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy dłuższym wymiarze dobowym (ale nie przekraczającym 12 godzin), w miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Przykład

Pracownik może pracować przez 4 dni w tygodniu po 10 godzin dziennie. Takie rozwiązanie musi się „zgodzić” w ciągu miesiąca (tzn. może np. przez 2 tygodnie pracować tylko przez 3 dni w tygodniu po 10 godzin, a pozostałe 20 godzin „odpracować” w ciągu pozostałych 2 tygodni w miesiącu).

Ten system może być zastosowany na pisemny wniosek pracownika.

Pozostałe możliwe systemy czasu pracy to:

  • system równoważnego czasu pracy: dobowy wymiar czasu pracy jest wydłużony maksymalnie do 12 godzin. Dłuższe dni równoważone są niższym wymiarem w inne dni; system stosuje się np. przy dozorze urządzeń, ochronie osób lub mienia;
  • praca w ruchu ciągłym: czas pracy może zostać wydłużony do 43 godzin tygodniowo w 4 tygodniowym okresie rozliczeniowym, a dobowy wymiar może być przedłużony do 12 godzin; system stosuje się np. w fabrykach;
  • przerywany czas pracy: dopuszcza jedną, maksymalnie 5 godzinną przerwę w ciągu doby, której nie wlicza się do czasu pracy, ale przysługuje za nią określone przepisami wynagrodzenie;
  • system pracy weekendowej: polega na tym, że praca jest świadczona w piątki, soboty, niedzielę i święta, przy wydłużonym dobowym wymiarze do 12 godzin w okresie rozliczeniowym 1 miesiąca.

Niezależnie jednak od przyjętego systemu pracy, pracownik musi mieć zapewnioną liczbę dni wolnych od pracy odpowiadającą przynajmniej liczbie niedziel, świąt i dni wolnych od pracy w przeciętnie 5 dniowym tygodniu pracy, przypadających w tym okresie.

Ważnym wyjątkiem jest też ograniczenie czasu pracy do maksymalnie 8 godzin na dobę (poza systemem przerywanym, zadaniowym i indywidualnym) dla:

  • pracownic w ciąży;
  • pracowników opiekujących się dzieckiem do 4 lat (chyba, że wyrazili zgodę na dłuższy czas pracy);
  • pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Potrzebujesz pomocy w innej formie? Masz konkretne pytanie?

Komentarze

Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy. Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w portalu www.ngo.pl w innych mediach lub w innych serwisach internetowych wymaga zgody Redakcji portalu.