Definicja pożytku publicznego i sfera zadań publicznych

„Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie” – to artykuł 3 ustęp 1 ustawy o działalności pożytku. Jego rozwinięcie stanowi artykuł 4, w którym w blisko 40 punktach wyliczono zadania należące do „sfery zadań publicznych” (zobacz w AKTY PRAWNE w poradnik.ngo.pl).

Domknięcie ram współpracy organizacji pozarządowych z administracją

Ustawa o działalności pożytku publicznego ustaliła ramy współpracy władz publicznych, w tym samorządu, z organizacjami pozarządowymi. Bez tych ram współpraca nie układała się najlepiej, nie była powszechna, nie miała jednolitych zasad. Konieczna była definicja organizacji pozarządowej – opisanie z kim ma współpracować administracja. Dopełnieniem tej układanki jest wskazanie na jakich polach współpraca się odbywa – do tego właśnie potrzebne było określenie działalności pożytku i sfery zadań publicznych.

Artykuł 4 ustęp 1 ustawy „wyznacza ustawowy zakres sfery pożytku publicznego, tj. sfery zadań publicznych, w odniesieniu do której (…) stosuje się przepisy ustawy, w szczególności przepisy działu II” (w którym znajdują się m.in. regulacje o nieodpłatnej i odpłatnej działalności pożytku oraz o zlecaniu zadań) – wskazuje Hubert Izdebski w komentarzu do ustawy. Wyliczenie działań ma charakter wyczerpujący – jeśli coś się w wyliczeniu nie mieści to nie jest zaliczane do sfery. Stąd z czasem w ustawie pojawiły się nowe działania. Pierwotnie było ich 24 - po piętnastu latach mamy 39. 

Sfera zadań publicznych spina aktywność organów administracji publicznej i organizacji pozarządowych (i innych podmiotów, wymienionych w art. 3 ust. 3). Te pierwsze prowadząc działalność w sferze zadań publicznych zobowiązane są do współpracy z NGO prowadzącymi działalność pożytku publicznego.

Artykuł 5 ustęp 1 ustawy o działalności pożytku
„Organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, prowadzącymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym zadaniom tych organów”.

Na potrzeby działalności odpłatnej

Bez zdefiniowania działalności pożytku publicznego nie byłoby możliwe wprowadzenie w życie kolejnych kluczowych elementów ustawy – elementów będących w 2003 r. zupełną nowością. Chodzi o przepisy wyróżniające działalność odpłatną i nieodpłatną oraz o status organizacji pożytku publicznego. 

NGO działają w oparciu o statut. W statucie opisane są cele działalności organizacji i sposoby ich realizacji. To działalność statutowa. Zanim weszła w życie ustawa o działalności pożytku, działalność statutowa mogła być właściwie tylko nieodpłatna. Dzięki ustawie pożytkowej organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność odpłatną pożytku publicznego (nie należy jej mylić z działalnością gospodarczą). Działania statutowe mogą być odpłatne o ile są działaniami pożytku publicznego i mieszczą się w sferze zadań publicznych (szczegółowy opis, kiedy mamy do czynienia z działalnością odpłatną, a kiedy z gospodarczą zawierają art. 8 i 9 ustawy). 

Na potrzeby statusu pożytku i 1%

Definicja działalności pożytku była też niezbędna do stworzenia statusu pożytku publicznego. Ustawa wyłoniła grupę organizacji, które spełniając określone warunki, zyskały specjalne przywileje – w tym, najbardziej zakorzeniony w świadomości społecznej przywilej, prawo do zbierania 1%. 

Aby organizacja pozarządowa mogła uzyskać status pożytku publicznego, w pierwszej kolejności musi prowadzić „działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności, lub określonej grupy podmiotów” (art. 20 ust. 1. pkt 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). 

Sfera zadań publicznych w innych ustawach 

Pożytek publiczny i sfera zadań z art. 4 mają znaczenie nie tylko dla regulacji zawartych w samej ustawie o działalności pożytku publicznego. Odesłanie do tych pojęć wykorzystują też inne ustawy ważne dla organizacji pozarządowych. Przykładem są ustawy podatkowe i zawarte w nich przepisy pozwalające na korzystanie z ulg podatkowych podatnikom (zarówno osobom fizycznym, jak i prawnym) przekazującym NGO darowizny.

zobacz też: wplacam.ngo.pl

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.