Poradnik - ngo.pl

Zakładamy stowarzyszenie z przyjaciółmi i jeden z członków organizacji zarekomendował, abyśmy wpisali do statutu opcjonalnie zapisy dotyczące działalności gospodarczej i jej ewentualnego zakresu na wypadek, gdybyśmy w przyszłości zdecydowali się ją prowadzić. Zastanawiam się, czy warto w statut organizacji już na etapie rejestracji wpisywać działalność gospodarczą. Czy sąd nie potraktuje nas, jakbyśmy chcieli od razu zarejestrować się w rejestrze przedsiębiorców? Z drugiej strony, jeśli zapisy statutowe w tym zakresie wprowadzimy już teraz, nie będziemy musieli zmieniać statutu. 

Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność gospodarczą, by realizować swoje cele statutowe. Dochody z takiej działalności stają się jednym ze źródeł finansowania – i muszą być przeznaczone na realizację celów statutowych (a nie np. do podziału między członków stowarzyszenia). Warto również przypomnieć, że działalność gospodarcza fundacji i stowarzyszeń może mieć jedynie charakter pomocniczy (wspierający). To znaczy, że w organizacji powinna być prowadzona przede wszystkim działalność statutowa, a gospodarcza nie może być dominująca.

Jeśli organizacja bierze pod uwagę rozpoczęcie działalności gospodarczej, musi pamiętać o tym, że prowadzenie tej działalności może rozpocząć dopiero z chwilą dokonania wpisu w KRS w rejestrze przedsiębiorców. Ponadto warunkiem są odpowiednie zapisy w statucie. Powinny one zawierać informację o tym, że organizacja prowadzi działalność gospodarczą w określonym zakresie, który opisuje się odpowiednimi kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD); że całość dochodów z niej uzyskanych przeznacza na realizacją celów statutowych; oraz że majątek organizacji może pochodzić z działalności gospodarczej.

Plusy i minusy
Co warto brać pod uwagę, rozważając podjęcie działalności gospodarczej? Zanim zostanie podjęta decyzja o prowadzeniu przez organizację działalności gospodarczej, warto zastanowić się, czy w ogóle jest taka potrzeba, czy to organizacji się „opłaca”? Ważne pytanie, jakie trzeba sobie zadać brzmi: czy organizacja ma przemyślany biznesplan na podjęcie działalności gospodarczej. Nie ma sensu rejestrować organizacji w rejestrze przedsiębiorców tylko po to, aby w nieokreślonej przyszłości móc rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej w każdej chwili.

Plusem działalności gospodarczej z całą pewnością jest to, że jest ona sposobem na samofinansowanie części działań organizacji. Daje niezależność finansową od sponsorów i dotacji, co może być kuszące dla organizacji działających „od projektu do projektu”. Dzięki temu może wpłynąć na stabilność finansową, co przełoży się na rozwój organizacji. Jest jednak jedno ale: aby spełnić swą funkcję, działalność gospodarcza musi przynosić zysk – a to bez dobrego pomysłu, biznesplanu i sporego zaangażowania wcale nie jest takie proste i wiąże się z ponoszeniem ryzyka finansowego na rynku oraz z wieloma obowiązkami.

Organizacja, która prowadzi działalność gospodarczą, staje się przedsiębiorcą. To oznacza m.in. zwiększenie obowiązków (np. coroczne sprawozdania do KRS) wynikających z przepisów prawa, a to z kolei wiąże się z kosztami (np. opłatami w KRS), które ponosi się bez względu na fakt, czy działalność gospodarcza przynosi zysk, czy nie. Ważną kwestią dla wielu organizacji jest też to, że nie można prowadzić działalności gospodarczej i odpłatnej w tym samym zakresie, co w praktyce oznacza, że np. szkolenia prowadzone przez organizację nie mogą być raz przedmiotem działalności odpłatnej (która nie wyklucza korzystania z dotacji na realizację zadań publicznych), a raz gospodarczej (co wyklucza korzystanie z takich dotacji).

Odpowiadając na pytanie
Odnosząc się do pytania czytelnika, należy przede wszystkim przypomnieć, że działalność gospodarczą organizacja może zarejestrować w każdej chwili (i dokonać odpowiednich zmian w statucie). W praktyce coraz częściej zdarza się, że referendarze z KRS dokonujący rejestracji statutu i organizacji, widząc zapisy o działalności gospodarczej w statucie, wzywają organizacje do zarejestrowania się w rejestrze przedsiębiorców (lub nakazują usunięcie tych zapisów ze statutu). Ponieważ zarejestrowanie działalności gospodarczej powoduje zwiększenie obowiązków formalnych i wiąże się z opłatami, to należy dobrze rozważyć, czy istotnie jest pilna potrzeba w nowej organizacji posiadania takich zapisów w statucie. Jeśli nie ma – nie ma też potrzeby, by takie zapisy umieszczać.

Jeśli organizacja ma jednak w niedalekiej perspektywie plan rozpoczęcia działalności gospodarczej i chciałaby uniknąć rychłej zmiany statutu, może spróbować wpisać odpowiednie zapisy w sposób mniej zobowiązujący, np. zamiast: „organizacja x prowadzi działalność gospodarczą w zakresie…” wpisać: „organizacja x może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie…”. Ponadto dobrze jest w statucie umieścić informację o tym, kto w organizacji podejmuje decyzję o realnym rozpoczęciu działalności gospodarczej, np.:„decyzję o rozpoczęciu działalności gospodarczej może podjąć zarząd organizacji (albo walne zebranie członków). Nadal organizacja ryzykuje jednak, że referendarz nakaże rejestrację w rejestrze przedsiębiorców.

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.) art. 5 ust. 5
5. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż tysiąc złotych.

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) art. 34
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału miedzy jego członków.

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z dnia 29 maja 2003 r.)
Art. 9
3. Nie można prowadzić odpłatnej działalności pożytku publicznego i działalności gospodarczej w odniesieniu do tego samego przedmiotu działalności.