Poradnik - ngo.pl

Pytanie organizacji: Nasze stowarzyszenie zajmuje się szeroko pojęta edukacją dzieci. Zdecydowaliśmy się wydawać publikacje, za które chcielibyśmy pobierać opłaty. Zysk byłby przeznaczany na  działania statutowe – m.in. organizujemy warsztaty i wyjazdy integracyjne dla dzieci. Zatem dochód ze sprzedaży książek i publikacji w całości będzie przekazywany na działalność statutową naszego stowarzyszenia. Czy to oznacza, że z tego tytułu musimy prowadzić działalność gospodarczą? Przecież nikt z nas nie będzie zarabiał na działaniach organizacji, a organizacja wyda zysk jedynie na działania statutowe.

Organizacje pozarządowe muszą zdobywać pieniądze na swoją działalność. W tym celu zarówno stowarzyszenia, jak i fundacje mogą prowadzić działalność zarobkową, czyli gospodarczą. Mają do tego prawo, jeśli zarejestrują się jako przedsiębiorcy. Należy jednak przy tym pamiętać, że działalność gospodarcza w organizacji pozarządowej jest działalnością pomocniczą. Co to oznacza?  Przede wszystkim to, że działalność gospodarcza nie jest podstawową działalnością organizacji, tylko dodatkową, wspierającą, służącą pozyskiwaniu środków finansowych na prowadzenie działalności statutowej. Zysk nie może być dzielony np. między członków stowarzyszenia lub pomiędzy osoby angażujące się w działania fundacji. Działalność gospodarcza nie może dominować nad działalnością statutową. Jest to podstawowa zasada, o której muszą pamiętać wszystkie organizacje.

Czy podjąć działalność gospodarczą, w którym momencie i jakiego rodzaju?

Zanim zostanie podjęta decyzja o prowadzeniu przez organizację pozarządową działalności gospodarczej, warto zastanowić się, czy w ogóle jest taka potrzeba i czy to się „opłaca”? Jest to z całą pewnością sposób na samofinansowanie części działań organizacji, niezależność finansową od grantodawców i uniezależnienie się od niepewności finansowej, która często towarzyszy organizacjom działającym „od projektu do projektu”. Daje poczucie pewnej stabilizacji finansowej. Nawet jeśli nie dostaniemy grantu, mamy pieniądze na część  działań, projektów, z zysków z działalności gospodarczej.

Z drugiej strony, organizacja prowadząca działalność gospodarczą staje się przedsiębiorcą, choć nie jest to jej działalność podstawowa. Bycie przedsiębiorcą może wiązać się ze zwiększeniem obowiązków (np. rachunkowe wydzielenie działalności gospodarczej) wynikających z przepisów prawa, a także z większymi kosztami (np. opłatami w KRS).

Najważniejsze jest jednak to, że organizacja, które chce być przedsiębiorcą w danej dziedzinie, musi mieć na to dobry pomysł ekonomiczny – dobry biznesplan. Działalność zarobkowa powinna jej przynosić zyski, a nie straty. Warto też pamiętać, że w większości przypadków nie jest możliwa realizacja zadań publicznych w trybie działalności gospodarczej, zatem na działania te nie można zazwyczaj pozyskać dotacji. Tak więc decyzja o tym, czy rozpocząć działalność gospodarczą, powinna być w organizacji dobrze przemyślana.

Organizacja może pobierać opłaty za swoje działania statutowe, nie prowadząc jednocześnie działalności gospodarczej. Jest to możliwe w ramach odpłatnej działalności pożytku publicznego, jednak ta działalność nie może przynosić zysku. Czyli cały przychód musi być równy poniesionym kosztom.  Ponadto zakres działań, jakie mogą być prowadzone jest ograniczony – muszą one mieścić się w katalogu zadań pożytku publicznego, które są wymienione w art. 4 ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie. W praktyce oznacza to, że opłaty, które są pobierane za coś, co organizacja sprzedaje (usługę, produkt), mogą pokrywać jedynie koszty, jakie zostały poniesione w związku z „wyprodukowaniem” tego (usługi, produktu). Jeśli pojawi się zysk – organizacja musi zarejestrować działalność gospodarczą.

Innym ograniczeniem jest wynagrodzenie osoby fizycznej zatrudnionej przy działalności odpłatnej: jeśli jego wysokość za okres ostatnich 3 miesięcy nie może przekroczyć 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez prezesa GUS za ubiegły rok. Z działalność odpłatną pożytku publicznego wiążą się zatem rygorystyczne warunki, które ograniczają jej prowadzenie.

O innych obwarowaniach i zasadach dotyczących działalności odpłatnej można przeczytać tutaj: Odpłatna działalność pożytku publicznego.

Odnosząc się do pytania stowarzyszenia, jeśli zamierza ona sprzedawać publikację z zyskiem tak, aby uzyskać dodatkowy dochód na działania statutowe organizacji, to musi ona zarejestrować działalność gospodarczą. To, czy dana organizacja przeznacza swój dochód na działalność statutową, czy nie, nie ma związku z obowiązkiem zarejestrowania działalności gospodarczej, jeśli prowadzi się działania przynoszące zysk. Przeznaczanie pieniędzy na działania statutowe organizacji to obowiązek każdej organizacji – nawet tej, która działalności gospodarczej nie prowadzi.

Dodatkowo dodać należy, że podjęcie przez organizacje decyzji o prowadzeniu działalności gospodarczej wiąże się ze zmianą statutu organizacji, dopisaniem rozdziału o przedmiocie działalności gospodarczej wraz z kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności i zgłoszeniem do KRS wpisu do rejestru przedsiębiorców.  Wpis do KRS musi myć zgłoszony elektronicznie, za pomocą Portalu Rejestrów Sądowych, opłata za wpis do rejestru przedsiębiorców wynosi 600 złotych. Dopiero od tego momentu organizacja może rozpocząć sprzedawanie publikacji i książek.