Poradnik - ngo.pl

Organizacja pożytku publicznego to organizacja, która ma – nadany przez Krajowy Rejestr Sądowy – prawny status pożytku publicznego. O uzyskanie tego statusu mają prawo ubiegać się (z pewnymi ograniczeniami): organizacja pozarządowe, czyli stowarzyszenia i fundacje oraz tzw. organizacje kościelne i tzw. spółki non-profit (niedziałające dla zysku), w tym kluby sportowe.

Status organizacji pożytku publicznego (OPP) wprowadziła ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tzw. ustawa o pożytku). Jego założeniem jest zasada, że w zamian za pewne przywileje, np. możliwość uzyskania 1% podatku osób prywatnych, organizacje pożytku publicznego zobowiązane są do przestrzegania bardziej rygorystycznych zasad (związanych z przejrzystością działań) niż ogół organizacji pozarządowych.

Status OPP uzyskuje się na wniosek, skierowany do Krajowego Rejestru Sądowego (na odpowiednim formularzu). Sąd sprawdza, czy zostały spełnione wszystkie warunki, które są ustawowo stawiane organizacji ubiegającej się o status OPP i wydaje decyzję. Informację o tym organizacja dostaje listem, a potwierdzeniem nadania statusu jest odpowiedni wpis w Rejestrze.

Aby uzyskać status pożytku publicznego trzeba:

• prowadzić działalność (tzw. działalność pożytku publicznego) w określonym ustawowo zakresie (w tzw. sferze pożytku publicznego
• działalność tę prowadzić nieprzerwanie przez co najmniej 2 lata
• prowadzić działania skierowane do szerokiego kręgu odbiorców lub grup o trudnej sytuacji materialnej lub życiowej
• nadwyżkę przychodów nad kosztami przeznaczać na prowadzoną działalność pożytku publicznego
• w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej – należy zadbać, by miała ona charakter dodatkowy
• mieć kolegialny organ kontroli lub nadzoru, np. komisję rewizyjną (niezależny od zarządu), którego członkowie spełniają szereg kryteriów, w tym m.in. o niekaralności i braku związków z członkami zarządu)
• mieć zarząd (organ zarządzający), którego członkowie nie byli karani
• umieścić w statucie zapisy chroniące majątek organizacji (m.in. zakaz udzielania pożyczek członkom, członkom władz, pracownikom i ich bliskim) oraz zapisy dotyczące zakupów towarów i usług od osób związanych z organizacją.

Status OPP oznacza stan prawny organizacji (stowarzyszenia, fundacji, organizacji kościelnej, spółki non-profit), która:

• spełnia wszystkie określone wymogi (np. działa już 2 lata i w określonym ustawowo zakresie) oraz
• uzyskała potwierdzenie tego faktu w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS)

Organizacje, które mają status pożytku publicznego:

• nadal muszą spełniać warunki, jaki były im postawione na etapie ubiegania się o status OPP (zob. wyżej)
• umieścić sprawozdanie finansowe i merytoryczne za dany rok w internetowej bazie ministerstwa (najpóźniej do 15 lipca następnego roku), a także na swojej stronie internetowej
• muszą poddać sprawozdanie finansowe badaniu przez biegłego rewidenta (czyli audytowi), jeśli spełniają łącznie trzy  kryteria: realizują zadania publiczne zlecone w formie wsparcia lub powierzenia; oraz otrzymały w roku obrotowym (tj. zazwyczaj kalendarzowym) łączną kwotę dotacji na realizację tych zadań w wysokości co najmniej 50 tys. zł; oraz osiągnęły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3 mln zł
• muszą liczyć się z tym, że członkowie zarządu, organu kontroli lub nadzoru oraz ewentualny likwidator organizacji pożytku publicznego odpowiada wobec tej organizacji za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub statutem w większym zakresie niż w przypadku organizacji, która nie ma statusu OPP
• powinny sprawdzać i aktualizować numer rachunku bankowego uprawniającego do przekazywania 1% podatku przez osoby prywatne (informując o zmianach w formie pisemnej naczelnika urzędu skarbowego),
• muszą stosować się do innych przepisów obowiązujących stowarzyszenia, fundacje, organizacje kościelne i spółki non-profit, które nie mają statusu OPP.

Organizacje mające status OPP:

• mają prawo do otrzymywania 1% podatku dochodowego odprowadzanego przez osoby prywatne
• są zwolnione z podatku dochodowego, podatku od nieruchomości, opłat skarbowych, podatku od czynności cywilnoprawnych, opłat sądowych, podatku VAT od żywności przekazanej przez jej producenta, a także przy sprzedaży towarów nieobjętych podatkiem akcyzowym oraz takich, które organizacja dostała jako darowiznę rzeczową podczas zbiórki publicznej lub zakupiła za pieniądze zebrane podczas zbiórki publicznej (w zakresie prowadzonej działalności pożytku publicznego)
• mają prawo do użytkowania państwowych lub samorządowych nieruchomości na preferencyjnych warunkach
• mają możliwość angażowania do zbiórek publicznych małoletnich wolontariuszy
• mogą zatrudniać osoby, skierowane do odbycia służby zastępczej
• mają prawo do nieodpłatnego informowania przez radio i telewizję publiczną o działalności.

Organizacje mające status OPP mogą otrzymywać 1% podatku odprowadzonego przez osoby prywatne, jeśli znajdą się w bazie internetowej – tzw. wykazie organizacji pożytku publicznego. Baza jest „zamykana” 30 listopada każdego roku – po tym terminie nowo zarejestrowane oragnizacje nie zostaną już wpisane do bazy (w danym roku). W wykazie tym nie uwzględnia się organizacji pożytku publicznego,  które nie umieściły w ministerialnej bazie sprawozdań sprawozdania merytorycznego ze swojej działalności oraz sprawozdania finansowego (w terminie najpóźniej do 15 lipca za dany rok) lub w stosunku do których wpisano do Krajowego Rejestru Sądowego informację o otwarciu likwidacji lub ogłoszeniu upadłości.

Tak, na wniosek ministra pracy i polityki społecznej. Minister nadzoruje to, czy organizacje mające status OPP, przestrzegają swoich zobowiązań, może wystąpić do sądu (KRS) o „skasowanie” statusu OPP. Może się to zdarzyć w sytuacji, gdy organizacja uchyli się od kontroli ministra lub gdy podczas kontroli okaże się, że OPP w rażący sposób narusza prawo (w tym wymogi obowiązujące OPP). Ponadto jeżeli OPP nie opublikuje obowiązkowych sprawozdań w terminie albo jeśli będą one niekompletne lub też będą budziły wątpliwości, minister może wezwać np. do przedstawienia niezbędnych wyjaśnień. Organizacja musi się zastosować do takiego wezwania w ciągu 30 dni. Jeśli tego nie zrobi, minister występuje do sądu o „skasowanie” statusu pożytku publicznego.

Ponadto powodem wystąpienia ministra o „skasowanie” statusu OPP może być powtarzające się wykorzystywanie otrzymanych dotacji niezgodnie z przeznaczeniem – co stwierdza administracja publiczna lub sąd w prawomocnym orzeczeniu.

Inne okoliczności, wymienione w ustawie o pożytku, które mogą być przyczyną utraty statusu OPP, to m.in.: naruszenia prawa związane ze zbiórkami publicznymi, prowadzeniem placówek dla chorych, niepełnosprawnych, seniorów lub opiekuńczo-wychowawczych oraz niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Organizacja mająca status OPP podlega kontroli ministra pracy i polityki społecznej – w zakresie związanym ze statusem OPP. Nie zmienia to więc faktu, że organizacja OPP może być kontrolowane przez różne urzędy czy instytucje w innych zakresach. Minister może sam podjąć decyzję o przeprowadzeniu kontroli lub też może to uczynić na wniosek administracji publicznej, organizacji pozarządowej, tzw. organizacji kościelnej, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielni socjalnej, tzw. spółki non-profit.

Minister może powierzyć przeprowadzenie kontroli innemu ministrowi (np. ministrowi kultury, gdy organizacja OPP zajmuje się działalnością kulturalną) lub wojewodzie.

Po kontroli w ciągu 14 dni kontrolowana organizacja OPP dostaje „wystąpienie pokontrolne” z opisem stwierdzonych uchybień oraz terminem ich usunięcia – organizacja ma na to co najmniej 30 dni.

Organizacje pozarządowe, także te niemające statusu OPP, oraz tzw. organizacje kościelne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne, spółki non-profit, w tym kluby sportowe mogą prowadzić działalność pożytku publicznego. Tak więc nie trzeba mieć statusu OPP, by móc prowadzić taką działalność.