Poradnik - ngo.pl

Jeśli widzimy potrzebę organizacji młodzieżowej drużyny pożarniczej w swojej OSP to znaczy, że obieramy właściwy kierunek. Młodzież potrafi być niezwykle kreatywna, jeśli pozwolimy jej na to i będziemy mieli do niej zaufanie. Nim jednak ogłosimy wszędzie, że zapraszamy młodzież w różnym wieku, to warto odpowiedzieć sobie (w gronie strażaków) na kilka pytań. Z własnego doświadczenia wiem, że odpowiedzi nie są dla wszystkich oczywiste i takie same. Najważniejsze jest abyśmy dobrze się przygotowali na młodzież. Podczas tegorocznych spotkań z młodzieżą i ich strażackimi opiekunami w formule World Cafe (nazwanej na nasze potrzeby CAFE MDP) w szerszym gronie mogliśmy spojrzeć na pracę z młodzieżą z różnych perspektyw. Takie działanie dobrze pokazuje, że każda strona (OSP, młodzież, opiekunowie) mają potrzeby i oczekiwania oraz problemy, których zdiagnozowanie i skonfrontowanie pozwala wypracować dobrą ścieżkę współpracy. Będąc na etapie planowania młodzieżowej drużyny pożarniczej zadajmy sobie kilka pytań.

Odpowiedź na to pytanie, postawione różnym grupom, jest inna. Jednak wszyscy się zgadzają, że dzięki młodzieży możliwa jest wymiana pokoleniowa i ciągłość funkcjonowania OSP. Jest to zdecydowanie najważniejszy wspólny cel, najbardziej leżący w interesie długofalowym każdej OSP. Dla młodzieży ważnym aspektem jest możliwość nawiązywania nowych kontaktów, poznawania nowych osób, doświadczenia czegoś zazwyczaj dla nich nowego. Nie zawsze OSP staje się tą pasją, którą chcemy rozwijać przez większość swojego życia. W gronie swoich współpracowników, a w szczególności z młodzieżą poszukajcie innych odpowiedzi na to i kolejne pytania.

Dla wielu młodych ludzi strażnica to fajne miejsce do spotkań. Za to miejsce nie trzeba płacić, jest dość ciekawe i darmowe. W tym miejscu młodzież może (a wręcz powinna) nauczyć się używać gaśnic. To bardzo ciekawe i potrzebne doświadczenie jest dla nich dużym odkryciem. To przecież najpopularniejszy podręczny sprzęt gaśniczy, który większość ludzi widziała, a nie używała nigdy. Powinni nauczyć się prawidłowo oceniać i umieć zachować się w sytuacjach kryzysowych, jak również prawidłowo przekazywać informacje służbom. Młodzież, ze swojego punktu widzenia, postrzega to również jako perspektywę na przyszłość w kontekście zawodowym i doświadczenia życiowego. Zdobywania nowych umiejętności czy poznawania swoich słabych i mocnych stron. OSP dla młodzieży to miejsce do uczenia się odpowiedzialności i dyscypliny, uczenia się pomagania innym. Niemal wszędzie powtarza się w odpowiedziach młodzieży „poznawanie nowych ludzi”. Ta ewidentna potrzeba każdego młodego człowieka, o zaspokajaniu której powinniśmy pamiętać organizując MDP.

Tu odpowiedzią jest przewaga prac gospodarczych i porządkowych nad wszystkim innym organizowanym dla młodzieży. Wiele osób zniechęciło się do działalności w MDP/OSP przez nadmiar tego typu zajęć - przez perspektywę “szczotki i mopa”. To też są obowiązki, o których należy pamiętać, ale kiedy organizujemy „piątek” to działamy wszyscy wspólnie - starsi i młodsi. Brak równego traktowania członków MDP, zbyt rygorystyczne podejście (wojskowe), brak planu działania, chaos na zbiórkach i ich nieregularność, natłok obowiązków poza strażą. Niektóre osoby zniechęca perspektywa ryzykowania zdrowia i życia na akcjach czy też dużej odpowiedzialności jaka wiąże się z akcjami. Warto pamiętać, że przecież nie każdy członek OSP musi brać udział w działaniach ratowniczo–gaśniczych. Są osoby, które nie widzą się w tej formie działalności, i choć dla niektórych to jest dziwne, to warto pracować z takimi osobami i dawać im (jak każdemu) przestrzeń do działania. W naszej OSP są osoby, które nie jeździły do akcji i nie będą nigdy jeździły. Mają jednak swoje pola działania, jak np. organizacja biegu po gminie, w których sprawdzają się idealnie. 

Jednym z czynników motywujący do przychodzenia na zbiórki - lub przeciwnie - jest opiekun. Młodzież jest na tym punkcie wrażliwa. Trzeba się dobrze zastanowić kto ma nim być i rozważyć czy wprowadzenie dwóch osób na taką funkcję nie będzie bezpieczniejsze.

Odpowiedź na to pytanie to jednocześnie odpowiedź na pytanie o cel organizowanych spotkań, ale jest też odpowiedzią na jedną z najważniejszych potrzeb młodzieży – „poznawanie nowych ludzi”. Warto zadbać nie o budowanie konkurencji i rywalizacji pomiędzy drużynami młodzieżowymi, a właśnie o wspólne działania, jak łączone zbiórki, pikniki, turnieje, podchody. Korzyści są nie tylko dla samej młodzieży. Budowanie sieci kontaktów pomiędzy młodzieżą i opiekunami pozwala na kreowanie wielu wspólnych inicjatyw i równanie szans między drużynami. Podczas akcji ratowniczo–gaśniczych nie konkurujemy pomiędzy sobą, a współdziałamy. Warto tego uczyć od samego początku.

Na takie jak powyżej i podobne pytania odpowiedzieliśmy już sobie sami: uznaliśmy, że jesteśmy gotowi na ewolucję w straży - teraz musimy się przygotować w kwestii formalnej. Sądzę, że każdy statut OSP (tak jak wzorcowy) ma konieczne zapisy i mówi o tym, że jest możliwe powołanie i funkcjonowanie młodzieżowej drużyny pożarniczej (najczęściej jest to § 10 statutu OSP). Ustawa o ochotniczych strażach pożarnych w art. 4 mówi o możliwości tworzenia młodzieżowych i dziecięcych drużyn pożarniczych w celu zainteresowania dzieci i młodzieży działalnością szkoleniową, sportową i społeczną na rzecz ochrony przeciwpożarowej i ochrony ludności. 

Jeśli nie było do tej pory u was młodzieżowej drużyny pożarniczej lub jeśli „reaktywujemy ją” po wielu latach, to warto zadbać, aby decyzja o powołaniu takiej drużyny była podjęta uchwałą walnego zebrania członków OSP. W dalszej kolejności powinniśmy opracować plan działalności z młodzieżą 
i regulamin młodzieżowej drużyny pożarniczej. Na stronie internetowej Zarządu Głównego ZOSP RP w zakładce regulaminy znajdziemy potrzebne dokumenty, jak również edytowalne wzory legitymacji członka MDP i kart ewidencyjnych. 

Godnymi uwagi są pozycje wzorcowego programu szkoleniowego oraz wykazu specjalności pożarniczych. Mimo, że są to opracowania kilkunastoletnie i wymagają już aktualizacji, ponieważ wiele w ochotniczych strażach pożarnych się zmieniło na przestrzeni lat, to ogromna część treści, jaka się tam znajduje, pozwoli zapewnić każdemu podstawową bazę materiałów i pomysłów na prowadzenie ciekawych i spójnych tematycznie zajęć.

Warto postarać się o wypracowanie swojej ścieżki pracy z młodzieżą, do czego bardzo zachęcam, ponieważ działamy w różnym otoczeniu i mamy różne możliwości sprzętowe i szkoleniowe. Tym bardziej jednak w zakresie szkolenia młodzieży powinniśmy wychodzić poza obręb własnych jednostek, aby szkolić ciekawie i efektywnie. 

Jeśli już masz lub będziesz miał grupę młodzieży, usiądź z nimi na spokojnie i spiszcie tzw. kontrakt czyli zasady komunikacji, terminy i częstotliwość zbiórek, reguły jakie panują w grupie. To miejsce na spisanie waszych potrzeb i oczekiwań tak, aby relacje były dobre. Podpiszcie się pod tym wszyscy i zostawcie w widocznym dla was miejscu. Zachęcam do wprowadzania gier integracyjnych, zabaw w podchody, a wręcz planowania przestrzeni dla młodych. 

Jeśli mamy już zaplanowane, opracowane nawet w formie szkicowej plany pracy i regulaminy MDP, możemy myśleć o naborach. W tym zakresie musimy skupić się najpierw na przygotowaniu oferty dla młodzieży. Naturalnym i najczęstszym miejscem prowadzenia takich naborów jest szkoła. Dobrze przygotowana oferta powinna być jasna i czytelna. Napisz koniecznie, że w OSP można poznać nowe ciekawe osoby, można przyjść pograć np. w tenisa stołowego i można nauczyć się ratować innych ludzi.  Pamiętajmy, że nie każdy w wieku 10 – 16 lat jest już ukierunkowany czy nastawiony na ryzykowanie własnym zdrowiem i życiem dla ratowania innych ludzi czy ich mienia. Młode osoby mogą chcieć przyjść i pobawić się. Zrobić coś ciekawego, co z pozoru nie jest strażackie. Jeśli mamy to szczęście i w pobliżu mamy szkołę, to zorganizujmy dzień otwarty strażnicy, zaprośmy młodzież, idźmy do szkoły pokazać naszą OSP oraz to, że może być u nas ciekawie. 

Z moich obserwacji wynika, że w ostatnich latach po likwidacji gimnazjów, a szczególnie po okresie pandemii, pojawił się problem z naborem do MDP szczególnie uczniów klas 7 – 8. Osoby te są tak obciążone materiałem edukacyjnym, że mogą zwyczajnie nie mieć chęci czy czasu na kolejne doświadczenia. Nie ma co się wówczas zniechęcać, tylko zapraszać młodsze roczniki. Oczywistym jest, że dziś wiele ochotniczych straży pożarnych działa w środowiskach gdzie ciężko jest konkurować z np. klubem sportowym, zajęciami lingwistycznymi czy basenem. Wszystkie te zajęcia są równie ważne dla młodzieży jak i ich rodziców, których warto włączyć w proces tworzenia MDP jak najwcześniej się da. Zaproszenia, plakaty czy informacje o tym, co planujemy robić z młodzieżą, muszą dotrzeć do nich samych jak i do ich rodziców, bo to oni mają ogromny wpływ na aktywność swoich dzieci. 

Macie jako OSP profil na portalach społecznościowych? To super! Można to wykorzystać i przygotować coś specjalnego, np. post, serie postów czy krótki filmik. 

Jeśli się już uda przeprowadzić nabór i nawet jeśli przyjdą tylko 3 osoby, to na spokojnie zaczynamy zajęcia. Zaprośmy na spotkanie rodziców tak, aby im przedstawić opiekuna i ogólny plan działania. Rodzice mogą wówczas podpisać zgody na udział dziecka w zajęciach (wzór zgody znajdziesz na stronie internetowej Związku). Wasi nowi adepci pożarnictwa są waszymi najlepszymi sprzymierzeńcami w budowaniu drużyny. To oni niemal codziennie spotykają się z swoimi rówieśnikami i często mają rodzeństwo. Jeśli wasza młodzież będzie zadowolona z tego co robi w OSP, to powie to rówieśnikom. Jeśli nie, to zdecydowanie też o tym powie!

Nie zawsze będzie kolorowo. Będą konflikty wewnętrzne, może pierwsze zauroczenia i złamane młodzieńcze serca. Czasami to może zniszczyć grupę. Wplatanie gier integracyjnych, działanie adekwatnie do sytuacji, może załagodzić konflikty, poprawić przepływ informacji czy zabliźnić ranę na młodym sercu. Nie zawsze będziemy pracowali na najwyższych obrotach i z mega zaangażowaniem. Czas przestoju, odpoczynku, jest równie ważny co działanie. Obserwuj swoją drużynę. Mobilizuj ją do działania, ale daj odpocząć. Ustalcie kiedy robicie pauzę.

Zdecydowanie obecność w straży pożarnej wiąże się z noszeniem mundurów. Koszt umundurowania koszarowego wynosi 100 – 150 zł na osobę, koszula wyjściowa MDP, krawat, czapka i spodnie to koszt ok. 300 zł na osobę. Koszulki Członka MDP, w zależności od naszego wyboru, to koszt ok. 50 zł na osobę. Jeśli chcemy w pełni umundurować naszą młodzież, pomijając już dresy sportowe, to na osobę mamy koszt rzędu 500 zł. 

Nie każdą OSP stać na taki wydatek, dlatego można się zastanowić nad różnymi formami finansowania tego przedsięwzięcia. Jeśli nie dysponujemy większymi zasobami finansowymi w OSP, to warto omówić ten temat z młodzieżą i rodzicami lub lokalnymi przedsiębiorstwami. W niektórych województwach dostępne są różne środki finansowe na cele związane z działalnością młodzieżowych drużyn pożarniczych. Warto rozejrzeć się czy poszczególne Urzędy Marszałkowskie, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mają stosowne programy. Jestem zwolennikiem omawiania takich spraw z młodzieżą i rodzicami - często znajdują oni ciekawe pomysły i kompromisy.

Czas na podstawy musztry i ślubowanie MDP. Ten bardzo uroczysty moment powinniśmy zaplanować z dużym wyprzedzeniem. Doskonale sprawdzi się zarówno na gminnym dniu strażaka, jak i jako oddzielna uroczystość. Warto przygotować okazjonalne dyplomy. Jeśli planujemy organizację takiej uroczystości jako oddzielne święto, będzie to bardzo podniosła chwila, której scenariusz jest niemal gotowy w ceremoniale pożarniczym. Warto zadbać, aby po uroczystości znaleźć czas na wspólny poczęstunek (bezalkoholowy oczywiście). Postaraj się zaangażować rodziców w jego organizację. Wspólna wycieczka z tej okazji też powinna się spotkać z aprobatą. 

Przy wielu Młodzieżowych Drużynach Pożarniczych działają rady drużyny. Młodzież jest podzielona na sekcje, są wybrani dowódcy. Młodzież podzielona jest zadaniowo wg swoich zainteresowań. Pamiętajmy, że warto zapraszać przedstawicieli młodzieży na zebrania Zarządu OSP z głosem doradczym. Ta dobra praktyka pozwoli im lepiej rozumieć w jakiej organizacji działają i jak wygląda proces decyzyjny w OSP.

Wśród narzędzi masz, przewidziane statutem i regulaminem odznaczeń, wyróżnienia i odznaki. Za wzorową i aktywną działalność drużynie młodzieżowej można otrzymać odznaki. Po dwóch latach od złożonego ślubowania członek MDP może dostać brązową odznakę, srebrną po kolejnych dwóch latach i złotą również po kolejnych dwóch latach. Odznaki są przyznawane przez Prezydium Zarządu Oddziału Gminnego lub równorzędnego, na wniosek ochotniczej straży pożarnej. Każdy z nas ma naturalną potrzebę bycia docenionym za swoje poświęcenie i zaangażowanie, dlatego tak ważne jest abyśmy też pamiętali o najmłodszych wśród naszej braci strażackiej.

Program Równać Szanse

Prowadząc młodzieżową drużynę pożarniczą i realizując projekty „Równać Szanse” zauważyłem, że z powodzeniem da się przenieść formułę i cele programu do działalności w OSP. Jeśli naszą pracę z młodzieżą ukierunkujemy poza cele typowo strażackie, dodamy cele „Równać Szanse”, tj. poznanie swoich możliwości i uwierzenie w siebie, zorganizujemy tą pracę tak, aby młodzi potrafili kierować swoimi działaniami i odpowiedzialnie podejmowali decyzje, znali i rozumieli otoczenie społeczne w którym żyją, potrafili nawiązać współpracę z innymi osobami i rozwijać z nimi dobre relacje, to zyskamy świetny zespół młodych ludzi. 

Bardzo zachęcam każdą OSP, żeby przyjrzała się temu programowi, nie w kontekście środków finansowych jakie można pozyskać, a w kwestii zdobywania przez młodzież wielu nowych umiejętności. Chcesz zbudować dobry zespół, to naucz ich działać samodzielnie i wspieraj ich na każdym kroku. Młodzież lubi realizować projekty, jeśli ich (tak jak ja kiedyś) nie przeciążysz ilością pracy i zadań. Uważaj na to! Nie pozwól, żeby obowiązki się nałożyły i daj im czas na odpoczynek. Chcesz mieć udany projekt dla młodzieży? Twórz go z nimi, dla nich!

Zadania publiczne a MDP

Zadania publiczne, niezależnie czy te z poziomu gminy, czy innych jednostek samorządu terytorialnego, są jedną z prostszych form pozyskania środków na działalność MDP. Co ważne, wiele rzeczy, które chcesz robić z młodzieżą w ramach ich szkolenia, świetnie wpisuje się w zadania publiczne. Dla przykładu: promocja i ochrona zdrowia – cała pierwsza pomoc, promocja zdrowego sposobu życia, kultura fizyczna i sprawy związane z bezpieczeństwem publicznym. Programy współpracy administracji z organizacjami pozarządowymi zwyczajowo są konsultowane we wrześniu i październiku, warto więc się tym zainteresować, wziąć udział w konsultacjach i spróbować realizować takie zadanie.

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych corocznie organizuje ogólnopolski konkurs „Najlepsi z Najlepszych” na Wzorową Młodzieżową Drużynę Pożarniczą i jej opiekuna. Ocenie podlega zawsze działalność w zakresie podnoszenia wiedzy i umiejętności członków MDP z zakresu zapobiegania pożarom i innym miejscowym zagrożeniom; propagowanie przepisów przeciwpożarowych w środowisku lokalnym; rozwijanie sprawności fizycznej członków MDP poprzez uprawianie różnych dyscyplin sportowych i turystyki; organizowanie działalności kulturalno-oświatowej i historycznej w środowisku; organizacja MDP w tym samorządność drużyny, posiadanie regulaminu, nowatorski sposób prowadzenia spotkań z drużyną, umiejętność pozyskiwania i wykorzystywania dotacji od sponsorów organizacji i instytucji. 

Warto spoglądać na ten konkurs, na jego laureatów, kontaktować się z nimi i inspirować siebie wzajemnie do działania z młodzieżą. Na Facebooku znajdziecie grupy MDP – wymiana doświadczeń, która pozwala na sieciowanie kontaktów i wzajemną inspirację. 

Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze mogą posiadać proporce. Ich wzór jest przedstawiony w regulaminie sztandarów OSP, który również znajdziecie na stronie Związku. Proporzec może być nadany na wniosek rady drużyny przez właściwy Zarząd OSP. Jeśli udało się zbudować silną i stabilną grupę młodzieżową, to można się postarać o taką formę edukacji i przekazywania tradycji. Jest to koszt ok. 2 tys. zł. 

Oddziały gminne i równorzędne oraz powiatowe Związku OSP RP mają możliwość i zalecenie tworzenia komisji ds. MDP. Niestety nie jest to jeszcze tak powszechne, jak można by sobie tego życzyć. Jeśli macie, jako poszczególni opiekunowie, taką możliwość, warto dążyć do powoływanie takich komisji. Zadbajmy, aby skład tej komisji tworzyli przedstawiciele MDP i opiekunowie. Wówczas komisje takie najlepiej reagują na potrzeby środowiska młodych strażaczek i strażaków.

Autor o sobie: Nazywam się Sylwester Witczak, mam 36 lat i od niemal 18 lat pełnię funkcję Prezesa Zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej w Janiszewicach (powiat zduńskowolski). 

Od samego początku swojej działalności w straży byłem związany z młodzieżą. Początkowo jako jej członek, a następnie opiekun. Działania Zarządu OSP zawsze mocno nastawiałem na pracę z młodzieżą, co w perspektywie kilkunastu lat przyniosło wymierne korzyści w postaci bardzo sprawnie wykonanej wymiany pokoleniowej w kadrze zarządzającej OSP (w chwili obecnej ja i mój kolega rówieśnik jesteśmy najstarszymi członkami Zarządu) i zapewnieniu gotowości bojowej, co jest kluczowym celem działalności ochotniczych straży pożarnych. 

Poza działalnością w OSP Janiszewice trzecią kadencję pełnię funkcję Prezesa Zarządu Oddziału Gminnego, członka Zarządu Oddziału Powiatowego oraz członka komisji ds. Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych (MDP) i zawodów przy Zarządzie Oddziału Wojewódzkiego ZOSP RP w Łodzi. 

Jestem absolwentem XI edycji programu Liderzy Polsko – Amerykańskiej Fundacji Wolności. Prowadząc działania z młodzieżą realizowałem projekty grantowe w ramach Regionalnego Konkursu Grantowego (RKG) „Równać Szanse” pod nazwami „998 czas na młodzież”, wspierałem młodzież w realizacji ich pierwszego samodzielnego projektu „Ratujemy, filmujemy”. 

Jestem pomysłodawcą i koordynatorem zadania publicznego „Ochotnicza Szkoła Pierwszej Pomocy – OSPP”, który jednoczył młodzież z gminy wokół tematyki ratowniczej. W 2018 roku byłem koordynatorem projektu „Zagrajmy w STRAŻOPOLY” realizowanego również w ramach RKG „Równać Szanse 2018”. Projekt ten jest jednym z naszych największych sukcesów ponieważ w 2019 roku otrzymaliśmy ogólnopolską nagrodę FLORIANY 2019 w kategorii edukacja. 

Wspólnie z młodzieżą i ze wsparciem twórcy gier planszowych Sławomirem Wiechowskim stworzyliśmy pierwszą w Polsce grę planszową o działalności ochotniczych straży pożarnych. Gra poza walorami edukacyjnymi staje się bardzo dobrym narzędziem promującym ten rodzaj wolontariatu. W chwili obecnej przekazałem prowadzenie młodzieży innym członkom OSP, a ja zająłem się koordynowaniem działań dla młodzieży pomiędzy jednostkami OSP na terenie gminy.