Poradnik - ngo.pl

Statut wraz z ustawą - Prawo o stowarzyszeniach stanowi bazę do działania stowarzyszenia. Wszelkie aktywności podejmowane przez stowarzyszenie muszą być zgodne ze statutem (muszą z niego wynikać) i nie mogą mu zaprzeczać. Statut powinien być napisany prosto, logicznie, bez nadmiernych szczegółów, ale też bez braków utrudniających działanie.

W statucie szuka się odpowiedzi m.in. na takie pytania jak: 

• Dla kogo działa stowarzyszenie? 
• Jakie są jego cele? 
• Jakie działania może prowadzić?
• Jakie kompetencje mają władze? 
• Skąd może pochodzić majątek? 

Statut to źródło informacji dla członków i władz stowarzyszenia, ale także dla osób spoza organizacji np. dla potencjalnych darczyńców, sponsorów. Z tego dokumentu powinni dowiedzieć się np. czym zajmuje się stowarzyszenie, w jaki sposób działa, kto podejmuje decyzje i kto może podpisać umowę lub inne zobowiązanie, czy prowadzi działalność gospodarczą i jakiego rodzaju. Z tego też powodu powinien być to dokument jasny, przejrzysty i łatwo dostępny. Choć nie jest to obowiązkowe, dobrą praktyką jest upublicznienie aktualnego statut na stronie internetowej organizacji.

Pierwszy statut jest najtrudniejszy do napisania. Osoby planujące założyć stowarzyszenie mają swój pomysł i wizję i zwykle od razu chcą działać. Ale zanim będzie można wizję wcielać w życie, trzeba jeszcze dopełnić wielu formalności. Czeka nas więc przygotowanie statutu, następnie uchwalenie go podczas zebrania założycielskiego stowarzyszenia, zalegalizowanie poprzez złożenie wniosku o wpis do sądu rejestrowego (Krajowego Rejestru Sądowego właściwego dla siedziby stowarzyszenia) - wreszcie uzyskanie tego wpisu.

Statut powstaje najczęściej poprzez kompilowanie różnych części innych statutów (statutów innych organizacji). Nie ma w tym nic złego ponieważ większość statutów jest do siebie bardzo podobna. To co je różni to „metryczka” organizacji (nazwa, miejscowość w której jest siedziba) oraz cele i sposoby ich realizacji. Cała reszta informacji to pewna powtarzalna ilość rozwiązań, które można przyjąć lub zmodyfikować.

Czy jakieś rozwiązania – które podpatrzyliśmy u innego stowarzyszenia, lub sami wymyśliliśmy - przyjmą się w naszej organizacji, czas pokaże.

Statut może też zawierać inne niż powyższe regulacje - np. o oddziałach lub działalności gospodarczej. Od 20 maja 2016 roku stowarzyszenie może wynagradzać członków zarządu za czynności związane z pełnioną funkcją. Organizacja, która chce skorzystać z tej możliwości musi najpierw zapisać ją w statucie.

Warto pamiętać, że statut można zmienić i prawie każda organizacja po 2-3 latach działania widzi taką potrzebę. Każda taka zmiana wymaga zgłoszenia jej do KRS. Zmiany w statucie będą obowiązywać dopiero po zarejestrowani ich przez sąd.

Najczęściej statut pisze 1-2 osoby, które są najbardziej aktywne czy też doświadczone spośród założycieli stowarzyszenia. Niekiedy osoby korzystają z pomocy prawnika lub specjalisty, który albo pisze albo konsultuje statut. Jest to dobre rozwiązanie pod warunkiem, że założyciele rozumieją proponowane zapisy i ich konsekwencje dla nich i ich organizacji. 

Statut, który został przyjęty przez członków założycieli (czego potwierdzeniem jest uchwała o przyjęciu statutu) staje się częścią wniosku składanego do sądu rejestrowego. Zaczyna obowiązywać dopiero po tym, jak sąd zarejestruje stowarzyszenie, a więc nada mu osobowość prawną.

Działalność statutowa stowarzyszenia to działalność mająca na celu wykonywanie założeń określonych w jego statucie. Chodzi przede wszystkim o cele stowarzyszenia i sposoby ich realizacji

Działalność statutowa nie może przynosić zysku stowarzyszeniu. Zysk jest możliwy w ramach innej działalności – gospodarczej - w sytuacji, gdy w stowarzyszeniu jest ona prowadzona i zarejestrowana w Rejestrze Przedsiębiorców. Ale nawet wtedy, ta działalność gospodarcza ma charakter pomocniczy, a zysk z niej jest przeznaczany na działalność statutową. 

Działalność statutowa może być realizowana jako nieodpłatna i odpłatna działalność pożytku publicznego. Działalność odpłatna pożytku publicznego to specjalny rodzaj sprzedaży prowadzonej, pod pewnymi warunkami, w zakresie działalności statutowej stowarzyszenia, który nie daje organizacji zysku i jest możliwy bez konieczności rejestrowania działalności gospodarczej. Można powiedzieć, że jest to taka "sprzedaż po kosztach", która odbywa się w ramach działalności statutowej.

Definicję działalności pożytku publicznego oraz podział na działalność nieodpłatną i odpłatną, wprowadziła ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Przykłady statutów istniejących stowarzyszeń (linki do stron internetowych)

Statut Towarzystwa Miłośników Ziemi Cekcyńskiej: http://borowiacy.pl/statut-tmzc/

Statut Stowarzyszenia "Włoszczowa na Obcasach": http://wloszczowanaobcasach.pl/stowarzyszenie/statut

Przykłady statutów istniejących stowarzyszeń posiadających jednostki terenowe (linki do stron internetowych)

Statut Polskiego Związku Głuchych (PZG): https://www.pzg.org.pl/zarzad/statut/

Statut Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich: http://www.sbp.pl