Poradnik - ngo.pl

Ustawa o prawie przedsiębiorców

Zgodnie z art. 3 Ustawy o prawie przedsiębiorców działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Zgodnie z tą ustawą o prawie przedsiębiorców prowadzenie działalności gospodarczej musi mieć charakter ciągły (musi odbywać się w sposób „ciągły”, co oznacza, że musi być prowadzona w sposób stały, powtarzalny – zorganizowany) i zarobkowy (musi przynosić zysk, czyli koszty muszą być mniejsze niż przychody).

W przypadku rozpatrywania działalności gospodarczej organizacje pozarządowe są jednak w bardziej specyficznej sytuacji niż to wynika z opisanych zapisów ustawy o prawie przedsiębiorców. Aby wyjaśnić, czym jest działalność gospodarcza w przypadku organizacji pozarządowych musimy znów odwołać się do ustawy o działalności pożytku publicznego.

Ustawa o działalności pożytku publicznego

Ustawa ta określa sytuacje powodujące, że odpłatna działalność pożytku publicznego prowadzona przez organizację pozarządową staje się działalnością gospodarczą.

Działalność odpłatna pożytku publicznego staje się działalnością gospodarczą (wymagającą rejestracji), jeżeli pobierane przez organizację wynagrodzenie (opłata) jest wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności lub jeżeli przeciętne wynagrodzenie osoby fizycznej zatrudnionej przy działalności odpłatnej, za okres ostatnich 3 miesięcy, przekroczy 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez prezesa GUS za rok.

Opisane zasady, wynikające z prowadzenia przez organizacje odpłatnych działań statutowych kwalifikowanych jako działalność pożytku publicznego, powodują, że obowiązuje je ostrzejsza niż inne podmioty definicja działalności gospodarczej. W skrócie można ją zawrzeć w stwierdzeniu, że jeśli organizacja pobiera opłaty za prowadzone działania to, jeśli nie spełnia ona definicji odpłatnej działalności pożytku publicznego, czyli przekracza koszty i wynagrodzenie jest wyższe niż dopuszczalny limit, to jest to działalność gospodarcza. Wyjątek od tej zasady może nastąpić jedynie w sytuacji wyłączenia ustawowego danego rodzaju działalności z działalności gospodarczej. Dzieje się tak w przypadku działalności polegającej na prowadzaniu szkoły (wyłączenie z ustawy o systemie oświaty).

Tak. „Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.” (art. 34 ustawy Prawo o stowarzyszeniach).

Działalność gospodarcza jest jedynie działalnością uboczną, służącą pozyskiwaniu środków finansowych na prowadzenie działalności statutowej. A więc zysk nie może być dzielony np. między członków stowarzyszenia. Działalność gospodarcza nie może dominować nad działalnością statutową. Jest to podstawowa zasada, o której muszą pamiętać wszystkie organizacje.

Aby mieć możliwość prowadzenia działalności gospodarczej konieczne jest zarejestrowanie się organizacji w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z chwilą dokonania wpisu (rejestracji) organizacja staje się przedsiębiorcą.

Tak. Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach„Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów.”

Działalność gospodarcza jest jedynie działalnością uboczną, służącą pozyskiwaniu środków finansowych na prowadzenie działalności statutowej.  Działalność gospodarcza nie może dominować nad działalnością statutową. Jest to podstawowa zasada, o której muszą pamiętać wszystkie organizacje.

Aby mieć możliwość prowadzenia działalności gospodarczej konieczne jest zarejestrowanie się organizacji w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z chwilą dokonania wpisu (rejestracji) organizacja staje się przedsiębiorcą.

Tak, organizacja pożytku publicznego może prowadzić działalność gospodarczą pod warunkiem, że jest ona wyłącznie działalnością dodatkową w stosunku do działalności pożytku publicznego. Drugi warunek dotyczy dochodu organizacji (nadwyżki przychodów nad kosztami), który winien być przeznaczany na działalność pożytku publicznego.

Warunki te zostały wprowadzone przez nowelizację ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i powinny znaleźć odzwierciedlenie w zapisach statutowych albo w innych dokumentach wewnętrznych (np. uchwałach) OPP.

Aby rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej:

1. Konieczna jest uchwała władz organizacji uprawnionych w statucie do tego, by podjąć decyzję o podjęciu działalności gospodarczej. Czasem konieczna jest zmiana statutu.
2. W statucie fundacji, stowarzyszenia musi znajdować się zapis o prowadzeniu działalności gospodarczej i musi być określony przedmiot działalności gospodarczej.
3. W przypadku fundacji, która zamierza prowadzić działalność gospodarczą, dodatkowym warunkiem jest przeznaczenie na tę działalność minimum 1000 zł. W przypadku nowo powstającej fundacji środki te są zabezpieczone przez fundatora w ramach funduszu założycielskiego (określana jest w akcie notarialnym wartość majątku przeznaczona na realizację celów fundacji i odrębnie część wydzielona na działalność gospodarczą). W przypadku działającej fundacji środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej są wygospodarowywane z majątku fundacji (np. z darowizny przekazanej fundacji). Warto pamiętać, że nie zmienia się wartości funduszu założycielskiego.
4. Organizacja musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców w KRS. Z chwilą dokonania wpisu (rejestracji) organizacja staje się przedsiębiorcą.

Sprawdź, o co pytają czytelnicy poradnik.ngo.pl:

Tysiąc na działalność gospodarczą fundacji

Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność gospodarczą, by realizować swoje cele statutowe. Dochody z takiej działalności stają się jednym ze źródeł finansowania – i muszą być przeznaczone na realizację celów statutowych (a nie np. do podziału między członków stowarzyszenia). Warto również przypomnieć, że działalność gospodarcza fundacji i stowarzyszeń może mieć jedynie charakter pomocniczy (wspierający). To znaczy, że w organizacji powinna być prowadzona przede wszystkim działalność statutowa, a gospodarcza nie może być dominująca.

Jeśli organizacja bierze pod uwagę rozpoczęcie działalności gospodarczej, musi pamiętać o tym, że prowadzenie tej działalności może rozpocząć dopiero z chwilą dokonania wpisu w KRS w rejestrze przedsiębiorców. Ponadto warunkiem są odpowiednie zapisy w statucie. Powinny one zawierać informację o tym, że organizacja prowadzi działalność gospodarczą w określonym zakresie, który opisuje się odpowiednimi kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), że całość dochodów z niej uzyskanych przeznacza na realizacją celów statutowych oraz że majątek organizacji może pochodzić z działalności gospodarczej.

Plusy i minusy

Co warto brać pod uwagę, rozważając podjęcie działalności gospodarczej? Zanim zostanie podjęta decyzja o prowadzeniu przez organizację działalności gospodarczej, warto zastanowić się, czy w ogóle jest taka potrzeba, czy to organizacji się „opłaca”? Ważne pytanie, jakie trzeba sobie zadać brzmi: czy organizacja ma przemyślany biznesplan na podjęcie działalności gospodarczej. Nie ma sensu rejestrować organizacji w rejestrze przedsiębiorców tylko po to, aby w nieokreślonej przyszłości móc rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej w każdej chwili.

Plusem działalności gospodarczej z całą pewnością jest to, że jest ona sposobem na samofinansowanie części działań organizacji. Daje niezależność finansową od sponsorów i dotacji, co może być kuszące dla organizacji działających „od projektu do projektu”. Dzięki temu może wpłynąć na stabilność finansową, co przełoży się na rozwój organizacji. Jest jednak jedno ale: aby spełnić swą funkcję, działalność gospodarcza musi przynosić zysk – a to bez dobrego pomysłu, biznesplanu i sporego zaangażowania wcale nie jest takie proste i wiąże się z ponoszeniem ryzyka finansowego na rynku oraz z wieloma obowiązkami.

Organizacja, która prowadzi działalność gospodarczą, staje się przedsiębiorcą. To oznacza m.in. zwiększenie obowiązków (np. coroczne sprawozdania do KRS) wynikających z przepisów prawa, a to z kolei wiąże się z kosztami (np. opłatami w KRS), które ponosi się bez względu na fakt, czy działalność gospodarcza przynosi zysk, czy nie. Ważną kwestią dla wielu organizacji jest też to, że nie można prowadzić działalności gospodarczej i odpłatnej w tym samym zakresie, co w praktyce oznacza, że np. szkolenia prowadzone przez organizację nie mogą być raz przedmiotem działalności odpłatnej (która nie wyklucza korzystania z dotacji na realizację zadań publicznych), a raz gospodarczej (co wyklucza korzystanie z takich dotacji).

Działalność gospodarczą organizacja może zarejestrować w każdej chwili (i dokonać odpowiednich zmian w statucie). W praktyce coraz częściej zdarza się, że referendarze z KRS dokonujący rejestracji statutu i organizacji, widząc zapisy o działalności gospodarczej w statucie, wzywają organizacje do zarejestrowania się w rejestrze przedsiębiorców (lub nakazują usunięcie tych zapisów ze statutu). Ponieważ zarejestrowanie działalności gospodarczej powoduje zwiększenie obowiązków formalnych i wiąże się z opłatami, to należy dobrze rozważyć, czy istotnie jest pilna potrzeba w nowej organizacji posiadania takich zapisów w statucie. Jeśli nie ma – nie ma też potrzeby, by takie zapisy umieszczać.

Jeśli organizacja ma jednak w niedalekiej perspektywie plan rozpoczęcia działalności gospodarczej i chciałaby uniknąć rychłej zmiany statutu, może spróbować wpisać odpowiednie zapisy w sposób mniej zobowiązujący, np. zamiast: „organizacja x prowadzi działalność gospodarczą w zakresie…” wpisać: „organizacja x może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie…”. Ponadto dobrze jest w statucie umieścić informację o tym, kto w organizacji podejmuje decyzję o realnym rozpoczęciu działalności gospodarczej, np.:„decyzję o rozpoczęciu działalności gospodarczej może podjąć zarząd organizacji (albo walne zebranie członków). Nadal organizacja ryzykuje jednak, że referendarz nakaże rejestrację w rejestrze przedsiębiorców.

Tak organizacja może pobierać opłaty za swoje działania statutowe w ramach odpłatnej działalności pożytku publicznego. Podstawowym warunkiem jest w tej działalności że cały przychód musi być wydatkowany na koszty tej działalności czyli nie może być zysku.

W przypadku organizacji istniejącej, która nie prowadziła działalności gospodarczej, ale chce ją rozpocząć, trzeba dokonać zmian w statucie. Zmiany statutu można zgłosić jednocześnie z wnioskiem o wpis do rejestru przedsiębiorców.
Pamiętaj, że podmioty prowadzące działalność gospodarczą, w tym stowarzyszenia i fundacje, muszą posiadać nazwę, która wyraźnie wskazuje ich formę prawną, tzn. w nazwie organizacji powinno występować słowo: fundacja lub stowarzyszenie (art. 435 Ustawy Kodeks cywilny).  Zatem jeśli do tej pory w nazwie nie występowała forma prawna, to zmieniając statut, by ją zarejestrować trzeba również zmienić nazwę i dodać słowo "stowarzyszenie" czy "fundacja". 

Od 1 lipca 2021 r. wniosek składa się elektronicznie po zarejestrowaniu i zalogowaniu się na Portal Rejestrów Sądowych, gdzie dostępne są e-formularze.

Jak to zrobić zobacz tutaj: https://poradnik.ngo.pl/jak-zarejestrowac-dzialalnosc-gospodarcza-krok-po-kroku

Zgodnie z prawem stowarzyszenie jest „zrzeszeniem o celach niezarobkowych”. Zatem podstawowe działania stowarzyszenia nie służą wypracowaniu dochodu („zarobku”). Dochód może się jednak pojawić, np. jako rezultat prowadzonej przez stowarzyszenie działalności gospodarczej – ponieważ prawo dopuszcza, aby stowarzyszenia prowadziły działalność gospodarczą. Zysk musi być przeznaczony na realizację celów statutowych i nie może być podzielony między członków stowarzyszenia, tak jak np. w spółdzielniach. Zatem w założeniu działalność gospodarcza odgrywa rolę służebną w stosunku do statutowej. Inaczej mówiąc: to sposób zarabiania pieniędzy po to, by prowadzić działania, dla których założono stowarzyszenie.

Tyle wynika z Prawa o stowarzyszeniach, w związku z tym na poziomie indywidualnym stowarzyszenia same podejmują decyzję, czy ich działalność mieści się w tych granicach, przyjmując różne kryteria oceny:

• przychody z działalności gospodarczej nie przekraczają tych, które pochodzą z działalności statutowej (np. z dotacji, darowizn, zbiórek, składek),
• zysk z działalności gospodarczej umożliwia samowystarczalność finansową, tj. realizację działań statutowych bez konieczności korzystania z innych źródeł (np. dotacji),
• nakład pracy, zaangażowanie w działalność gospodarczą jest mniejsze niż w działalność statutową,
• działalność gospodarcza jest prowadzona w tym samym zakresie co statutowa i stanowi alternatywę w przypadku braku możliwości finansowania działania z innych źródeł,
• działalność gospodarcza jest wyodrębniona i zaangażowane są w nią inne osoby niż w działalność statutową.

Najprawdopodobniej tych kryteriów można stworzyć więcej, ale zawsze ocena pozostaje po stronie organizacji – na ile jej działalność gospodarcza nie dominuje (w sensie zaangażowania, zakresu, środków, skali), lecz wspiera realizację działalności statutowej.

Warto „filozofię” prowadzenia działalności gospodarczej opisać w jakimś dokumencie, np. uchwale zarządu lub polityce rachunkowości.

Trudno jest na podstawie jednej danej (większy przychód z gospodarczej niż statutowej) powiedzieć, czy działalność gospodarcza zatraca swój pomocniczy charakter. Oceniając to, trzeba wziąć pod uwagę całość działań organizacji, a przede wszystkim to, czy głównym i podstawowym sensem jej istnienia jest nadal realizacja celów statutowych i dopiero wtedy ocenić charakter prowadzonej działalności gospodarczej.