Poradnik - ngo.pl

Polskie prawo nie wyróżnia aukcji charytatywnych jako szczególnego rodzaju aukcji. Z punktu widzenia przepisów są to takie same licytacje, jak wszystkie inne. Obowiązków uczestników aukcji trzeba więc szukać w przepisach ogólnych.

W polskim Kodeksie cywilnym (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny; Dz.U. Nr 16, poz. 93, art. 70^1^-70^5^) znajdziemy definicję aukcji i pewne podstawowe zasady postępowania licytacyjnego. Zgodnie z uregulowaniami kodeksu, aukcja polega na tym, że uczestnicy składają oferty zawarcia umowy, a każda z nich przestaje wiązać organizatora i licytującego, kiedy inny uczestnik złoży ofertę korzystniejszą. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje natomiast z chwilą tzw. przybicia.

Ogłoszenie warunków aukcji przed jej rozpoczęciem

Jednym z obowiązków organizatora aukcji zawartych w Kodeksie cywilnym jest ogłoszenie warunków aukcji przed jej rozpoczęciem. Warunki te są wiążące dla organizatora i dla uczestników. W ogłoszeniu musi znaleźć się informacja o czasie, miejscu, przedmiotach i zasadach prowadzenia licytacji. Jeżeli nie chcemy zamieszczać szczegółowych informacji w ogłoszeniu o aukcji, możemy odnieść się w nim do innego dokumentu, w którym takie warunki się zostały opisane.

Warunki aukcji mogą być zmienione lub odwołane tylko wówczas, gdy zastrzeżono to wcześniej w treści dokumentu. Przepisy kodeksu zawierają zastrzeżenie, że organizator może w dokumentach aukcji zawrzeć inne, niż standardowe, zasady jej prowadzenia – w praktyce rzadko się to zdarza.

Umowy zawarte podczas aukcji wiążą organizatora i uczestników

Wszystkie zawarte podczas aukcji umowy wiążą uczestników. W kodeksie przewidziano jedną możliwość unieważnienia umowy zawartej podczas aukcji – może mieć to miejsce wtedy, kiedy sprzedający, kupujący, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi, wpłynęli na wynik aukcji w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Np. ktoś sztucznie podbijał ofertę, aby przedmiot osiągnął wyższą cenę. Uprawnienie to wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy. W innych sytuacjach każda ze stron umowy może złożyć pozew do sądu – sprzedający może żądać zapłaty ceny, a kupujący wydania rzeczy.

Wadium

Jeżeli organizator chce dodatkowo zabezpieczyć skuteczność sprzedaży, może jako warunek udziału w licytacji, wprowadzić obowiązek wniesienia wadium. Wadium to określona kwota, lub zabezpieczenie jej zapłaty ustanowione przez uczestnika postępowania która wpłacana jest  tytułem zabezpieczenia przyszłej zapłaty. Takie rozwiązanie zapewnia wiarygodność majątkową uczestników, eliminuje także ryzyko, że przyszły nabywca uchyli się od realizacji umowy. Jest istotne również wtedy, gdy licytacja dotyczy przedmiotów, których zbycie obwarowane jest dodatkowymi warunkami (np. nieruchomości – akt notarialny), więc do ostateczniej sprzedaży nie dochodzi w momencie stuknięcia młotkiem. Licytującym, którzy nie wygrali w aukcji wadium jest zwracane. Jeżeli organizator po licytacji, z jakiegoś powodu, nie chce dokończyć transakcji, musi zwrócić wadium w podwójnej wysokości.

Drugim aktem prawnym, który ma duże znaczenie dla organizatorów aukcji jest Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. poz. 827). Ponieważ aukcja polega w istocie na zawieraniu umów kupna sprzedaży, na organizatorach ciążą różne obowiązki związane ze sprzedażą przedmiotów. W zależności od formy prowadzenia działalności aukcyjnej przez organizację (przypadkowa sprzedaż przedmiotu, czy działalność gospodarcza lub odpłatna) oraz miejsca prowadzenia aukcji – a tym samym zawierania umów (w lokalu przedsiębiorstwa, poza lokalem przedsiębiorstwa, na odległość) różnie kształtują się uprawnienia osób, które kupiły rzeczy od organizacji.

Ustawa o prawach konsumenta przewiduje zasadniczo dwa typy umów, które najczęściej mają zastosowanie w przypadku aukcji – zawarta na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa. Umowa zawarta na odległość to taka, która zawarta została bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość (aukcje internetowe, licytacja przez telefon). Umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to taka, do której przystępują dwie fizycznie obecne strony, ale w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorcy (aukcja prowadzona w sali należącej do innego podmiotu).

W zależności od sytuacji nabywcom przysługuje prawo odstąpienia od umowy oraz zwrotu zakupionej rzeczy, lub nie. Jeżeli nabywca nabywa rzecz nie od przedsiębiorcy nie przysługuje mu prawo zwrotu (z tym, że przedsiębiorcę rozumiemy szeroko – przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową – nie musi mieć więc zarejestrowanej działalności). Jeżeli nabywca nabywa rzecz od przedsiębiorcy w lokalu, nie przysługuje prawo zwrotu. Jeżeli natomiast nabywa rzecz na odległość może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny. W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa w przypadku aukcji prawo przewidziało wyjątek – standardowo przysługuje prawo odstąpienia, ale ta zasada nie obowiązuje w przypadku aukcji publicznej.

Dla potrzeb tego uregulowania ustawodawca zdefiniował aukcję publiczną – jest to sposób zawarcia umowy polegający na składaniu organizatorowi w ramach przejrzystej procedury konkurencyjnych ofert przez konsumentów, którzy w niej fizycznie uczestniczą lub mogą uczestniczyć, i w której zwycięski oferent jest zobowiązany do zawarcia umowy. Definicja ta obejmuje więc wyłącznie aukcje realne, nie obejmuje aukcji na odległość.

Warto jednak pamiętać także, że oprócz wskazanych wyżej przepisów „ochronnych” nabywców chroni zawsze rękojmia – sprzedawca zawsze, niezależnie od tego kim jest i gdzie zawarta została umowa, odpowiada względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Nie oznacza to oczywiście, że niemożliwe jest sprzedawanie rzeczy uszkodzonych, ale potencjalni nabywcy muszą przystępować do umowy świadomie (muszą wiedzieć jaki jest dokładny zakres uszkodzeń i z tą świadomością kupować przedmiot).

Ustawa o prawach konsumenta nakłada także na sprzedających poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość obowiązki informacyjne – dotyczą one więc również organizacji pozarządowych prowadzących aukcje, zostały one zawarte w art. 12 (tekst ustawy: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140000827).