Składki członkowskie

Składki członkowskie to obowiązkowe wpłaty członków stowarzyszenia na rzecz stowarzyszenia. Zbierane są zarówno w stowarzyszeniu rejestrowanym w KRS, jak i w stowarzyszeniu zwykłym zgłaszanym do ewidencji w starostwie.

W myśl art. 2. ust. 1 Ustawy - Prawo o stowarzyszeniach z dn. 7 kwietnia 1989 r. (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 210 z późn. zm.) „stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych”. Nie znaczy to, że stowarzyszenie nie może posiadać majątku, niezbędnego do realizacji swoich celów. Ustawa określa składniki majątku, a jednym z nich są składki członkowskie. Art. 33 ust. 1 Ustawy ujmuje to tak: „Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej”.

Informacje o sposobie uzyskiwania składek członkowskich (czyli o tym kto ustala, zmienia ich wysokość, kto je zbiera itp.) muszą być umieszczone w statucie stowarzyszenia (w przypadku stowarzyszenie zwykłego informacje te powinny znaleźć się w regulaminie).

Płacenie składek członkowskich jest jednym z najważniejszych obowiązków członków stowarzyszenia, a uchylanie się od tego obowiązku może być powodem wykluczenia z grona członków stowarzyszenia. Z obowiązku uiszczania składek członkowskich z reguły (zwyczajowo) zwalniani są tzw. członkowie honorowi stowarzyszenia (czyli osoby zasłużone dla organizacji; informację o tym kto może zostać takim członkiem i jakie są zasady nadawania takiego tytułu określa statut).

Składki są obowiązkowe. Informacje o sposobie uzyskiwania składek członkowskich (czyli o tym kto ustala ich wysokość, kto je zbiera, itp.) muszą być umieszczone w statucie stowarzyszenia (art. 10 ust. 1 pkt 7).

W ustawodawstwie nie ma aktów prawnych określających sankcje prawne wobec stowarzyszeń, które składek nie zbierają. Dla wielu stowarzyszeń składki członkowskie są podstawą bytu i najważniejszym źródłem uzyskiwania środków na działania. W takich stowarzyszeniach członkostwo zależy od wywiązywania się z tego obowiązku. Z kolei stowarzyszenia realizujące duże projekty i prowadzące działania ze środków innych niż składki członkowskie (dotacje, granty itp.) często przywiązują mniejszą wagę do tego źródła majątku. W takich stowarzyszeniach wpływy ze składek są niewielkie, w stosunku do środków pozyskiwanych z innych niż składki źródeł, a zaległości składkowe nie są przyczyną restrykcji czy wykluczenia ze stowarzyszenia.

W fundacji nie istnieje pojęcie członkostwa i w związku z tym nie występują też składki członkowskie. Oznacza to, że można działać w fundacji, sprawować funkcje w zarządzie lub radzie, można być pracownikiem fundacji, ale nie można być członkiem fundacji i być zobowiązanym do płacenia składek.

Tak, ponieważ związki stowarzyszeń i innych osób prawnych tworzone są na mocy art. 22 Ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Działają więc w oparciu o przepisy tej ustawy tak jak inne stowarzyszenia i także ich członków dotyczy obowiązek płacenia składek.

Osoby prawne tworząc taki związek, podobnie jak członkowie w stowarzyszeniu, mają obowiązek wpisania do statutu regulacji dotyczących składek członkowskich (czyli o tym kto ustala lub zmienia ich wysokość, kto je zbiera itp.). W przypadku związków i federacji organizacje będące członkami związku/federacji powinny też zadbać o to, żeby mieć dokument poświadczający wpłatę pieniędzy na składki członkowskie.

W ustawodawstwie nie ma aktów prawnych określających wysokość składki członkowskiej w stowarzyszeniu. Zależy to od statutu stowarzyszenia. Zazwyczaj wysokość i częstotliwość płacenia składek przez członków ustala zarząd. Walne zebranie członków może zatwierdzić uchwałę zarządu o składkach, może ją zmienić. Równie dobrze może to być w całości kompetencja walnego – ustalanie wysokości i częstotliwości płacenia, jak też określenie sankcji wobec członków uchylających się od tego obowiązku.

Podsumowując – składki członkowskie są ustalane albo przez walne zgromadzenie członków albo przez zarząd, a regulują to zapisy w statucie danego stowarzyszenia.

Jeśli chodzi o VAT to może się zdarzyć, że urząd skarbowy każe zapłacić podatek VAT, ale tylko w sytuacjach, jeśli składki członkowskie są faktycznie zakupem jakiejś usługi (zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowane są m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju).