Poradnik - ngo.pl

Jeśli organizacja prowadzi projekt, na który otrzymała dofinansowanie, ale opóźnia się wpłata kolejnej raty, to wówczas w ramach przepływów finansowych tego projektu organizacja traci płynność finansową, czyli nie jest w stanie opłacić swoich zobowiązań projektowych. Ale jednocześnie na podstawie podpisanej umowy ma zapewnione dofinansowanie na pokrycie zatwierdzonego budżetu projektu (oczywiście przy spełnieniu szeregu kryteriów). Stąd utrata płynności finansowej jest chwilowa i spłata ewentualnej pożyczki zaciągniętej na pokrycie chwilowej „dziury finansowej” w tym przypadku jest gwarantowana kolejnymi wpłatami w ramach projektu. Pożyczkę taką można nazwać pomostową, gdyż tworzy swojego rodzaju „most finansowy” między wpłatami kolejnych rat dotacji, zapewniając ciągłość realizacji projekt.

Organizacja może szukać pożyczkodawcy wśród instytucji – tych, które zajmują się udzielaniem pożyczek finansowych, ale i takich, które na co dzień zajmują się inną działalnością, np. może zaciągnąć pożyczkę od innej organizacji, jeśli ta akurat posiada wolne środki, i może je pożyczyć.

W źródłach finansowania określonych w statucie każdej organizacji powinny być wymienione przychody z kapitału, gdyż organizacje uzyskują np. odsetki bankowe z lokat bankowych czy ze standardowego przechowywania środków na koncie bankowym. Do tych przychodów należą również ewentualne odsetki z tytułu udzielonej pożyczki. Umowa pożyczki jest zwykłą umową cywilną i każda organizacja może być jej stroną.

Umowa

Kodeks cywilny nie nakazuje spisania umowy (do wysokości 1000 zł zgodnie z art. 720 § 2 Kodeksu cywilnego). Może ona być jednak istotna w przypadku ewentualnego sporu, gdyż będzie stanowić najpewniejszą formę dowodu dokonanej transakcji.  

Umowa nie musi być potwierdzona notarialnie. Powinna zawierać następujące dane:

• dzień i termin udzielenia pożyczki (przekazania na konto pożyczkobiorcy i zwrotu na konto pożyczkodawcy);
• kwota udzielanej pożyczki;
• przeznaczenie pożyczki;
• oprocentowanie pożyczki;
• forma zabezpieczenia pożyczki;
• numer konta bankowego pożyczkobiorcy (w celu przekazania pożyczki) i pożyczkodawcy (w celu zwrotu pożyczki);
• informacja o opodatkowaniu/zwolnieniu z podatku od czynności cywilno-prawnych.
• termin udzielenia (przekazania na konto organizacji) i zwrotu pożyczki (przekazania na konto banku); jeśli termin zwrotu nie został określony w umowie, zgodnie z KC (art. 722) upływa on po okresie sześciu tygodni od wypowiedzenia umowy przez organizację (pożyczkobiorcę).

Oprocentowanie pożyczki

Pożyczka może, ale nie musi być oprocentowana. Jeśli pożyczka jest oprocentowana, zawiera dodatkowe opłaty za jej udzielenie, wyliczone w proporcji procentowej do kwoty udzielanej pożyczki. Oprocentowanie jest zwykle podawane w skali roku. Np. 12% w skali roku od wartości pożyczki 1 000 zł oznacza dodatkowy koszt uzyskania pożyczki w wysokości 120 zł rocznie, czyli 10 zł miesięcznie.

Ale może się zdarzyć, że uzyskamy pożyczkę nieoprocentowaną – jest to możliwe bez względu na cel, czyli zarówno gdy przeznaczamy ją na działania statutowe odpłatne, nieodpłatne, jak i gospodarcze. W tym przypadku organizacja uzyskuje „nieodpłatne świadczenie”, które stanowi jej przychód (przychodem są niezapłacone odsetki), co wynika z ustawy PDOP (art. 12 ust.1 pkt 2). Wartość tego przychodu należy oszacować na podstawie aktualnych cen rynkowych tego typu usług finansowych (ustawa PDOP, art. 12 ust. 6).

Jeśli osoba fizyczna (np. członek zarządu) udziela organizacji oprocentowanej pożyczki, uzyskuje w ten sposób przychód w postaci oprocentowania i w efekcie dochód do opodatkowania. Nieoprocentowane udzielenie pożyczki przez osoby fizyczne nie powoduje dodatkowych obciążeń po ich stronie.

Inne opłaty

Przed zaciągnięciem pożyczki w instytucji finansowej (np. w banku) należy zwrócić uwagę na wszystkie związane z tym opłaty. Są one zwykle liczone procentowo od wartości pożyczki. Mogą to być następujące opłaty:

• administracyjna (zwana też opłatą manipulacyjną) – za proces udzielenia pożyczki (jednorazowo ok.1%);
• właściwa – za udzielenie pożyczki (od kilku do kilkunastu procent w skali roku, jeśli np. opłata ta wynosi 12% w skali roku, to przy pobraniu pożyczki na sześć miesięcy zapłacimy połowę tej stawki, czyli 6%);
• za „dyspozycję” środków – przy pożyczkach „obrotowych” możemy też płacić za czas, w którym nie korzystamy z pożyczonych nam środków, ale które są dla nas „w gotowości” dostępne (ok. 2% w skali roku).

Trzeba też poznać warunki przekazania pożyczki (np. w ratach) i jej spłaty. Musimy wiedzieć, czy możemy w trakcie trwania pożyczki skrócić okres spłaty, czy opóźnić przekazanie kolejnej raty, jeśli akurat nie potrzebujemy jej w danym momencie. W przypadku instytucji wyspecjalizowanych w obsłudze organizacji pozarządowych możemy liczyć na większą elastyczność negocjacji warunków, ale musimy je dokładnie poznać tak, żeby nie być zaskoczonym w trakcie realizacji pożyczki.

Fundatorzy mogą udzielić pożyczki swojej fundacji. Jeśli organizacja ma status OPP, a pożyczka jest przeznaczona na działania statutowe, wówczas taka umowa pożyczki korzysta ze zwolnienia z podatku PCC. Jeśli pożyczka jest nieoprocentowana, nie ma dodatkowych obciążeń ani po stronie organizacji, ani osoby udzielającej pożyczki.

Forma

Czy pożyczkę można przekazać poprzez przelew na konto fundacji z konta fundatora (lub wpłata do kasy) wraz z jakimś oświadczeniem fundatora dotyczącym terminu zwrotu pożyczki (np. po otrzymaniu zaliczki)? Czy może mniej oficjalnie za pomocą opłacania faktur (np. z opisem na fakturze, że środki zostały wyłożone przez fundatora ze względu na brak środków na realizację projektu)?

Taka transakcja powinna odbyć się na podstawie spisanej umowy pożyczki z wymienionymi warunkami umowy (m.in. termin zwrotu pożyczki) i przelewu kwoty pożyczki na konto fundacji. Nie polecamy stosowania „mniej oficjalnych” metod. Pokrywanie zobowiązań organizacji przez osoby fizyczne może się odbywać na zasadzie zwrotu poniesionych kosztów organizacji (np. delegacji, drobnych zakupów) przez pracownika. Jednak czas rozliczenia z pracownikiem nie powinien być zbyt długi. Tym bardziej, że zwykle w niektórych projektach, szczególnie z EFS, wymagane jest potwierdzenie zapłaty, a dopóki nie rozliczymy się z pracownikiem, koszty te i płatności nie zaistnieją w księgach organizacji. Zdecydowanie proponujemy więc zawrzeć umowę pożyczki i z niej pokrywać płatności organizacji.

Umowa pożyczki jest czynnością cywilnoprawną i podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (m.in. wtedy gdy udzielający pożyczki jest zameldowany/ma siedzibę w Polsce lub jeśli w dniu zawarcia umowy przedmiot pożyczki – pieniądze – znajduje się na terytorium Polski, bez względu na adres zamieszkania/siedzibę pożyczkodawcy).

Podstawowa stawka podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku pożyczki wynosi 0,5% od jej wartości, bez względu na pożyczaną kwotę (art. 7 ust 1 pkt 4). Zapłata podatku jest obowiązkiem pożyczkobiorcy, a więc organizacji, która bierze pożyczkę (art. 4 pkt 7).

Podatek należy zapłacić w terminie 14 dnia od dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku istnienia pisemnej umowy pożyczki jest to dzień zawarcia umowy lub – w przypadku braku pisemnej umowy – można przyjąć dzień wpłaty pożyczki na konto lub do kasy organizacji. Jednocześnie należy złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym.

Wysokość podatku może wzrosnąć do 20%. Dzieje się tak, gdy w sytuacji kontroli podatkowej lub innego postępowania kontrolnego z urzędu skarbowego organizacja przed urzędnikiem powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a podatek od tej umowy nie został odprowadzony (art. 7 ust. 5 ustawy o PCC).

Zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych - ze względu na wysokość pożyczki

Organizacje mogą korzystać ze zwolnienia z podatku PCC (bez względu na przeznaczenie pożyczki czy status OPP), jeśli łączna wysokość pożyczki nie przekracza kwoty 1 000 zł (art. 9 pkt. 10 lit. d).

Gdyby jednak ta pożyczka była udzielona na wsparcie działań statutowych nieodpłatnych, wówczas organizacja mogłaby skorzystać ze szczególnego zwolnienia, dostępnego tylko dla organizacji mających status pożytku publicznego (OPP) w zakresie działań statutowych nieodpłatnych.

Zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych - dla OPP w przypadku pożyczki na działania nieodpłatne

Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 8 pkt 2a) umowa cywilnoprawna, a więc także umowa pożyczki zawarta przez organizację pożytku publicznego z przeznaczeniem na działania statutowe nieodpłatne jest zwolniona z tego podatku. W przypadku umowy pożyczki z przeznaczeniem na działania statutowe odpłatne czy działania gospodarcze zwolnienie powyższe nie będzie miało zastosowania.

Trzeba pamiętać, że umowa pożyczki z przeznaczeniem na działania statutowe nieodpłatne zawarta przez organizacje nieposiadające statusu OPP będzie podlegała opodatkowaniu PCC, po przekroczeniu progów wartości pożyczki, o których była wcześniej mowa.

Zwolnienie z podatku PCC w przypadku opodatkowania VAT po stronie pożyczkodawcy

W przypadku zawarcia umowy pożyczki jeszcze w jednym przypadku organizacja, bez względu na jej status, może być zwolniona z podatku PCC. Otóż w momencie, gdy pożyczkodawca jest podatnikiem VAT i podlega regulacjom ustawy o VAT, umowa taka jest zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych (w myśl nieobciążania jednej czynności podwójnym opodatkowaniem). Sytuacja taka ma miejsce, jeśli pożyczkodawca np. prowadzi usługi w zakresie udzielania pożyczek i z tego tytułu podlega regulacjom VAT.

Dodać należy, że udzielanie pożyczek przedmiotowo jest zwolnione z opodatkowania VAT (art. 43 ust.1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług). W naszym kontekście nie jest jednak istotny moment „zapłacenia” podatku VAT, liczy się sam fakt podlegania pożyczkodawcy regulacjom VAT.

Przy zawieraniu umowy pożyczki należy więc uzgodnić z pożyczkodawcą, czy podlega on regulacjom VAT (warto to zapisać w umowie), i stwierdzić na tej podstawie, czy umowa jest obciążona podatkiem od czynności cywilnoprawnych, czy nie.

Zaciągnięcie pożyczki na prowadzenie działań gospodarczych wiąże się z pewnym ryzykiem: nie jest to pożyczka „pod zagwarantowane przychody” projektowe, ale pod przychody, które musimy wypracować. Należy więc dobrze oszacować nasze możliwości, żebyśmy byli w stanie wygenerować przychody zapewniające jej spłatę.

Załóżmy, że organizacja prowadzi warsztat stolarski w ramach działalności gospodarczej i chce zakupić materiały stolarskie potrzebne do produkcji ozdobnych pudełek, które następnie będzie sprzedawać. Nie ma środków własnych, i żeby dokonać zapłaty za zamówione materiały, musi zaciągnąć pożyczkę. W tym przypadku będzie to pożyczka „inwestycyjna”, gdyż organizacja nie ma zapewnionych przychodów na pokrycie tych zakupów – na podstawie analizy rynku liczy na korzystną sprzedaż swoich wyrobów i na spłatę pożyczki z tak uzyskanych przychodów. Zaciągnięcie takiej pożyczki jest obarczone znacznie większym ryzykiem niż w przypadku pożyczki pomostowej, gdyż źródło jej spłaty jest mniej pewne.

Pożyczka nieoprocentowana na działalność gospodarczą i odpłatną a podatek dochodowy

Jeśli uzyskamy nieoprocentowaną pożyczkę na wsparcie działalności gospodarczej, należy wziąć pod uwagę konsekwencje w postaci podatku dochodowego od uzyskania „nieodpłatnego świadczenia”. Dochód z działalności gospodarczej podlega zwolnieniu z podatku dochodowego, jeśli jest w całości przeznaczony na działania statutowe. Wartość uzyskanego „nieodpłatnego świadczenia”, czyli nieoprocentowanej pożyczki, jest doliczana do przychodów z przeznaczeniem na prowadzenie działalności gospodarczej, i z tego tytułu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.