Poradnik - ngo.pl

Relacje między organizacjami pozarządowymi a władzami, zwłaszcza samorządowymi, są uregulowane ustawowo (w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz w ustawach dotyczących funkcjonowania samorządu). W prawie tym przewidziano bardzo szeroki zakres wzajemnych kontaktów, nazwanych współpracą, która – przynajmniej w teorii - są oparte na m.in. partnerstwie. Samorządy mogą stać się strategicznym partnerem dla stowarzyszeń i fundacji, ponieważ obie strony mają wspólny cel, jakim jest działanie na rzecz otoczenia i społeczności oraz dobra jakość życia („dobro publiczne”).

Nie ma prawnego obowiązku współpracy z władzami, jednakże trudno wyobrazić sobie aktywność skierowaną na zewnątrz jakiejś grupy czy organizacji, która pomija fakt istnienia administracji publicznej. Władze wpływają na życie organizacji poprzez regulacje prawne. Od władz uzyskuje się różnego rodzaju pozwolenia, interpretacje przepisów, wynajmuje się lokale i miejsca. Administracja dysponuje publicznymi pieniędzmi, o które można się ubiegać. Nawet jeśli zadania, które stawia przed sobą NGO, są finansowane z innych źródeł, to współpraca merytoryczna może okazać się niezwykle ważna. Projekty mogą być po prostu wykonywane lepiej i z większą korzyścią dla ogółu, jeśli pozyska się życzliwą pomoc urzędników, np. w zakresie pomocy w promocji, korzystania z przestrzeni publicznej lub miejskich (gminnych) lokali.

Władze odpowiedzialne są za opracowywanie i realizację strategii i planów działań, które kierowane są do różnych grup społecznych (np. strategia rozwoju lokalnego, strategia rozwiązywania problemów społecznych), dlatego warto zwrócić uwagę na konsultacyjny i opiniodawczy aspekt współpracy. Organizacje pozarządowe – jako praktycy życia społecznego – dysponują wiedzą o potrzebach „na dole” i mają pomysły na nowe rozwiązania.

O obowiązku współpracowania władz ze stowarzyszeniami i fundacjami mówi wprost ustawa o pożytku (art. 5.). Zapisano w niej, że organy administracji publicznej (a wiec władze centralne, regionalne i samorządowe) realizują zadania w określonym zakresie („czyli prowadzą działalność pożytku publicznego”) we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Na poziomie ogólniejszym zapisane jest to w Konstytucji, m.in. przez przywołanie zasady pomocniczości.

Na jakich zasadach opiera się współpraca z władzami?

Współpraca administracji z organizacjami pozarządowymi oparta jest na sześciu zasadach (opisanych niżej w bardzo dużym uproszczeniu):

• pomocniczości (oznacza to, że władze przekazują wykonanie zadań, rozwiązanie problemów itp. na możliwie najniższy poziom oraz że świadczona jest „pomoc ku samopomocy”, czyli „daje się wędkę, a nie rybę” tylko tak długo, dopóki obywatele nie staną się samodzielni)
• suwerenności (oznacza to, że obie strony są autonomiczne i szanują swoją niezależność)
• partnerstwa (oznacza to współdecydowanie, współudział i współodpowiedzialność obu stron)
• efektywności (oznacza to osiąganie możliwie najlepszych rezultatów przy najmniejszych nakładach, przy zachowaniu jakości oraz wartości społecznych)
• uczciwej konkurencji (oznacza to, że stworzone są równe szanse, kryteria oceny są jawne i dostępne oraz że unika się konfliktu interesów, np. łączenia funkcji)
• jawności (oznacza dostęp do informacji i wiedzy).

Formą współpracy, która jest najbardziej znana stowarzyszeniom i fundacjom, jest zlecanie realizacji zadań publicznych.

Władze oraz organizacje pozarządowe współpracują także poprzez wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności oraz poprzez konsultowanie projektów aktów normatywnych. Władze mogą utworzyć z przedstawicielami stowarzyszeń i fundacji wspólne zespoły o charakterze doradczym i inicjatywnym, mogą też podjąć tzw. inicjatywę lokalną oraz zawiązać umowę partnerską, np. w celu realizacji jakiegoś projektu finansowanego z funduszy unijnych.

Ponadto władze mogą utworzyć centrum wsparcia dla organizacji pozarządowych, które będzie oferowało doradztwo, szkolenia, konsultacje. Centrum takie może być prowadzone przez organizację pozarządową lub przez urzędników.

Zasady współpracy są opisane w programie współpracy – obowiązkowym dla samorządu dokumencie prawa lokalnego, uchwalanym przez radę (miasta; gminy, powiatu, sejmik województwa) co rok do 30 listopada (na rok następny). Samorząd może (chociaż nie musi) uchwalić także program wieloletni. Dla organów administracji rządowej (np. ministerstw) uchwalanie programu (zarówno rocznego, jak i wieloletniego) z organizacjami pozarządowymi nie jest obowiązkiem, lecz możliwością.

Program współpracy powinien być skonsultowany z organizacjami pozarządowymi.