Poradnik - ngo.pl

Organizacje pozarządowe tak jak inne podmioty dokonują w ramach swojej działalności wielu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Katalog tych czynności jest zamknięty tzn. lista wszystkich czynności podlegających PCC wymieniona jest w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Wśród nich do najczęstszych należą:

• zawarcie umowy pożyczki,
• zawarcie umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych (np. sprzedaż samochodu, sprzedaż praw do domeny internetowej),
• zawarcie umowy spółki (np. zawarcie umowy spółki z o.o. przez dwie organizacje pozarządowe),
• ustanowienie hipoteki (np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości stanowiącej własność organizacji celem zabezpieczenia wierzytelności banku, który udzielił organizacji kredytu).

Ważne jest, iż sprzedaż rzeczy ruchomej (np. komputera, mebli), której wartość nie przekracza 1 000,00 zł podlega zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych (art. 9 pkt 6 ust. o PCC). 
Operacje do kwoty 1 000,00 zł zwolnione są z podatku od czynności cywilnoprawnych, także w przypadku pożyczki udzielonej organizacji (art. 9 pkt 10d ust. o PCC). W takiej sytuacji organizacja kupująca rzecz ruchomą lub biorąca pożyczkę, nie składa deklaracji podatkowej i nie odprowadza podatku. Warto jednak przechowywać dla celów ewentualnej kontroli skarbowej dowód dokonania transakcji sprzedaży lub pożyczki, np. pisemną umowę ze wskazaną ceną.

Generalnie, aby czynności cywilnoprawne podlegały PCC, ich przedmiotem powinny być rzeczy znajdujące się w momencie dokonywania czynności na terytorium Polski (np. samochód w dniu zawarcia umowy sprzedaży) lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski (np. w Polsce dokonano zapłaty za zakup praw do domeny internetowej).

PCC dotyczy też umów, które dotyczą rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, ale tylko wówczas gdy nabywca (np. fundacja, stowarzyszenie) ma siedzibę na terytorium Polski i dana czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Polski (np. gdy umowa dotyczy zakupu przez organizację samochodu znajdującego w momencie jej podpisywania za granicą, ale zawarta jest w Polsce przez polską organizację). Gdyby więc zawarcie umowy sprzedaży miało miejsce poza granicami Polski i przedmiot umowy również znajdował się również poza jej granicami to nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, nawet jeśli stroną jest polska organizacja pozarządowa.

Kwestie dokonywania czynności podlegających PCC w transakcjach międzynarodowych mogą budzić wątpliwości, warto więc każdorazowo uzyskać potwierdzenie w urzędzie skarbowym. W sprawach skomplikowanych należy wystąpić do izby skarbowej o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.

Obowiązek rozliczenia i zapłaty podatku obciąża podatnika, a są nim różne podmioty w zależności od rodzaju transakcji (art. 4 ust. o PCC). I tak np.:

• przy umowie sprzedaży – podatek zapłaci kupujący,
• przy umowie darowizny – obdarowany,
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania – użytkownik,
• przy umowie pożyczki – biorący pożyczkę,
• przy ustanowieniu hipoteki – składający oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki,

Organizacja, jeśli jest podatnikiem, czyli jeśli to ona zobowiązana jest do zapłaty podatku, musi bez czekania na wezwanie urzędu skarbowego złożyć w urzędzie skarbowym odpowiednią deklarację (PCC-3) oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Taki obowiązek powstaje zasadniczo z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (np. zawarcie umowy pożyczki, sprzedaży); w przypadku ustanowienia hipoteki – z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. Oznacza to, że podatek powinien zostać wpłacony na właściwe konto w terminie 14 dni od dokonania danej czynności, licząc od dnia następującego po dniu dokonania danej czynności (np. jeśli umowa pożyczki zawarta została 3 stycznia, termin liczony jest począwszy od 4 stycznia).

Deklarację PCC-3 należy złożyć w urzędzie właściwym ze względu na miejsce siedziby kupującego (np. organizacji), a w przypadku, gdy przedmiot umowy ma współwłaściciela — w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania / siedziby kupującego lub współwłaściciela.

Aktualne formularze PCC dostępne są w formach papierowych w każdym urzędzie skarbowym oraz na stronie Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl).

Organizacja nie ma obowiązku obliczania i zapłaty do urzędu podatku w sytuacji, gdy dokonuje czynności w formie aktu notarialnego (np. kupuje/sprzedaje nieruchomość), wówczas to notariusz jako płatnik oblicza, pobiera i odprowadza podatek do urzędu skarbowego.

Stawki podatku są zróżnicowane w zależności od rodzaju czynności  i wynoszą na przykład:

• 2% wartości rynkowej danej rzeczy w przypadku umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych (np. samochodu, komputera, mebli), prawa użytkowania wieczystego (art. 7 ust 1 pkt 1 ust. o PCC),
• 0,5% kwoty pożyczki w przypadku zawarcia umowy pożyczki (art. 7 ust 1 pkt 4 ust. o PCC),
• 1% wartości rynkowej w przypadku przeniesienia własności innych praw majątkowych (np. praw do domeny internetowej).

Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, z dnia dokonania czynności cywilnoprawnej. Należy więc sprawdzać wartość rynkową przedmiotu transakcji. Jeśli bowiem urząd skarbowy dojdzie do wniosku, że wartość przedmiotu opodatkowania wpisana w deklaracji PCC-3 znacząco odbiega od jego wartości rynkowej, może wezwać podatnika (organizację) do podwyższenia kwoty w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, wskazując jednocześnie szacowaną przez siebie wartość tego przedmiotu, od której należy obliczyć podatek.

Należy pamiętać, iż jeśli organizacja nie zapłaciła PCC, np. od umowy pożyczki, której jest stroną, a następnie powołuje się na fakt zawarcia takiej umowy w toku kontroli przeprowadzanej przez organ skarbowy, zobowiązana będzie do zapłaty PCC w wysokości 20% kwoty pożyczki.

Ustawa przewiduje zwolnienie z zapłaty PCC dla organizacji pozarządowych posiadających status organizacji pożytku publicznego (OPP), jednak zwolnienie to dotyczy czynności cywilnoprawnych dokonywanych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie (art. 8 pkt 2a ust. o PCC). Nie może więc dotyczyć działalności gospodarczej oraz działalności odpłatnej.

Warto też pamiętać, że obowiązek zapłaty PCC nie wystąpi w przypadku, gdy z tytułu dokonywania jakiejś czynności choćby jedna ze stron czynności cywilnoprawnej była opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub z tego podatku zwolniona. PCC nie wystąpi zatem zarówno, gdy jedna ze stron umowy wystawi fakturę z podstawową stawką podatku VAT, ze stawką zwolnioną lub też gdy oświadczy, że korzysta ze zwolnienia podmiotowego i faktycznie wykonuje te czynności jako podatnik zwolniony podmiotowo z VAT. Zasady tej nie stosuje się, tj. zawsze podlega PCC, umowa spółki (jeśli organizacja będzie wspólnikiem np. w spółce z o.o.) lub zmiany w tej umowie.

Ponadto w ściśle określonych sytuacjach, np. umowy sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część; albo prawo użytkowania wieczystego; oraz umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych, nawet jeśli choćby jedna ze stron była zwolniona z VAT , to czynność zawarta z jej udziałem będzie podlegała PCC (np. zakup przez organizację lokalu na swoją siedzibę).

W niektórych sytuacjach organizacja będzie uprawniona do otrzymania zwrotu zapłaconego PCC, np. gdy nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej. Należy jednak pamiętać, że podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.