Poradnik - ngo.pl

Organem nadzoru dla fundacji jest minister wskazany przez fundatora w statucie fundacji.

Wskazanie właściwego ministra z reguły zawierać powinien statut. Jeżeli wskazania takiego nie ma, właściwego ministra powinien wyznaczyć sąd, umieszczając stosowny zapis w rejestrze fundacji.

Fundacje korzystające ze środków publicznych i prowadzące działalność na terenie całego kraju podlegają również nadzorowi starostów powiatów, na terenie których prowadzą działalność (art. 15a).

Organ nadzoru ma możliwość przeprowadzenia kontroli. Kontrola ministra/starosty powinna dostarczyć odpowiedzi na następujące pytania:

· Czy działania fundacji zgodne są z prawem i statutem?

· Czy działania te zgodne są z celem, dla którego fundacja została ustanowiona?

Kontrola ministra/starosty polega na:

1. Badanie sprawozdań, które fundacja zobowiązana jest przesyłać corocznie do ministra (art. 12 ust. 2 ustawy o fundacjach).

Sprawozdanie obejmuje okres roku kalendarzowego i składa się je każdego roku z działalności za rok ubiegły. Przyjmuje się, że sprawozdanie z działalności fundacji za dany rok kalendarzowy należy złożyć do końca roku kalendarzowego następującego po roku sprawozdawczym, czyli np. za rok 2011 należy je złożyć do końca 2012 r., choć ministerstwa czasem żądają sprawozdań w terminie do 31 marca danego roku. Wzór tego sprawozdania określił Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdań składanych przez fundacje. Sprawozdanie powinno zawierać następujące informacje:

• nazwę fundacji, jej siedzibę i adres, datę wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym i numer KRS-u wraz ze statystycznym numerem identyfikacyjnym w systemie REGON, dane dotyczące członków zarządu fundacji (imię i nazwisko według aktualnego wpisu w rejestrze sądowym) oraz określenie celów statutowych fundacji,
• zasady, formy i zakres działalności statutowej z podaniem realizacji celów statutowych, a także opis głównych zdarzeń prawnych w jej działalności o skutkach finansowych,
• informację o prowadzonej działalności gospodarczej według wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego,
• odpisy uchwał zarządu fundacji,
• informację o wysokości uzyskanych przychodów, z wyodrębnieniem ich źródeł (np. spadek, zapis, darowizna, środki pochodzące ze źródeł publicznych, w tym z budżetu państwa i budżetu gminy); jeżeli prowadzono działalność gospodarczą - wynik finansowy tej działalności oraz procentowy stosunek przychodu osiągniętego z działalności gospodarczej do przychodu osiągniętego z pozostałych źródeł,
• informację o wysokości kwot przeznaczonych na:- realizację celów statutowych fundacji,- wydatki administracyjne (czynsze, opłaty telefoniczne, pocztowe itp.),- działalność gospodarczą,- inne wydatki,
• dane o:- liczbie osób zatrudnionych w fundacji z podziałem według zajmowanych stanowisk i z wyodrębnieniem osób zatrudnionych wyłącznie w działalności gospodarczej,- łącznej kwocie wynagrodzeń wypłaconych przez fundację - z podziałem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne świadczenia, z wyodrębnieniem całości tych wynagrodzeń osób zatrudnionych wyłącznie w działalności gospodarczej,- wysokości rocznego lub przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego łącznie członkom zarządu i innych organów fundacji oraz osobom kierującym wyłącznie działalnością gospodarczą z podziałem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne świadczenia,- wydatkach na wynagrodzenia z umów zlecenia,- udzielonych przez fundacje pożyczkach pieniężnych, z podziałem według ich wysokości, ze wskazaniem pożyczkobiorców i warunków przyznania pożyczek oraz z podaniem podstawy statutowej udzielania takich pożyczek,- kwotach ulokowanych na rachunkach bankowych ze wskazaniem banku,- wartości nabytych obligacji oraz wielkości objętych udziałów lub nabytych akcji w spółkach prawa handlowego ze wskazaniem tych spółek,- nabytych nieruchomościach, ich przeznaczeniu oraz wysokości kwot wydatkowanych na to nabycie,- nabytych pozostałych środkach trwałych o wartości jednostkowej powyżej 5000 zł,- wartości aktywów i zobowiązań fundacji ujętych we właściwych sprawozdaniach finansowych sporządzanych dla celów statystycznych,
• dane o działalności zleconej fundacji przez podmioty państwowe i samorządowe (usługi, państwowe zadania zlecone i zamówienia publiczne) oraz o wyniku finansowym tej działalności,
• informację o rozliczeniach fundacji z tytułu ciążących zobowiązań podatkowych, a także informację w sprawie składanych deklaracji podatkowych.

2. Żądanie udzielania niezbędnych wyjaśnień

O tym wymogu ustawa o fundacjach wprawdzie nie mówi, wydaje się jednak, że dodatkowych informacji można żądać, gdy sprawozdanie nie zawiera danych wymaganych przepisami lub gdy trzeba te dane uzupełnić. Minister nie może wprawdzie zmusić fundacji do przesłania wyjaśnień, ale jeżeli to możliwe lepiej te wątpliwości wyjaśniać, bo w interesie obu stron jest wyjaśnienie sprawy.

Jakich informacji należy udzielać ministrowi? Powinny one dotyczyć kwestii wymienionych we wzorze sprawozdania.

Co grozi fundacji, jeśli nie prześle żądanych informacji?

Ustawa nie przewiduje żadnych sankcji. Trzeba jednak pamiętać, że brak informacji to również informacja. Jeżeli minister lub starosta nie otrzymają od nas żadnych informacji, przekażą sprawę sądowi. Sąd zaś dysponuje środkami, aby zmusić nas do wyjaśnień.

Jakie środki nadzorcze może stosować minister/starosta?

Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub starosta mogą (art. 14 ustawy o fundacjach):

• wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia uchybień w działalności zarządu,
• albo żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji,
• wreszcie, po bezskutecznym upływie powyższego terminu albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, minister lub starosta może wystąpić do sądu o zastosowanie dalszych, ostrzejszych środków (zawieszenie zarządu i wyznaczenie zarządcy przymusowego).

Jakie środki może zastosować sąd?

• sąd, na wniosek organu kontroli, może wstrzymać wykonywanie uchwał, które pozostają w sprzeczności z celami fundacji, postanowieniami statutu lub innymi przepisami prawa, do czasu rozstrzygnięcia sprawy,
• sąd, na wniosek organu kontroli, może zawiesić zarząd fundacji i wyznaczyć zarządcę przymusowego.

Żądanie udzielania niezbędnych wyjaśnień

O tym wymogu ustawa o fundacjach wprawdzie nie mówi, wydaje się jednak, że dodatkowych informacji można żądać, gdy sprawozdanie nie zawiera danych wymaganych przepisami lub gdy trzeba te dane uzupełnić. Minister nie może wprawdzie zmusić fundacji do przesłania wyjaśnień, ale jeżeli to możliwe lepiej te wątpliwości wyjaśniać, bo w interesie obu stron jest wyjaśnienie sprawy.

Jakich informacji należy udzielać ministrowi? Powinny one dotyczyć kwestii wymienionych we wzorze sprawozdania.

Co grozi fundacji, jeśli nie prześle żądanych informacji?

Ustawa nie przewiduje żadnych sankcji. Trzeba jednak pamiętać, że brak informacji to również informacja. Jeżeli minister lub starosta nie otrzymają od nas żadnych informacji, przekażą sprawę sądowi. Sąd zaś dysponuje środkami, aby zmusić nas do wyjaśnień.

Jakie środki nadzorcze może stosować minister/starosta?

Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub starosta mogą (art. 14 ustawy o fundacjach):

• wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia uchybień w działalności zarządu,
• albo żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji,
• wreszcie, po bezskutecznym upływie powyższego terminu albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, minister lub starosta może wystąpić do sądu o zastosowanie dalszych, ostrzejszych środków (zawieszenie zarządu i wyznaczenie zarządcy przymusowego).

Jakie środki może zastosować sąd?

• sąd, na wniosek organu kontroli, może wstrzymać wykonywanie uchwał, które pozostają w sprzeczności z celami fundacji, postanowieniami statutu lub innymi przepisami prawa, do czasu rozstrzygnięcia sprawy,
• sąd, na wniosek organu kontroli, może zawiesić zarząd fundacji i wyznaczyć zarządcę przymusowego.