Poradnik - ngo.pl

Umowa o pracę to umowa gdzie pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Umowa o pracę powinna mieć formę pisemną. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków

Kodeks pracy określa kilka rodzajów umowy o pracę, spośród których organizacja i pracownik podpiszą jedną.

Umowy o pracę, z których można skorzystać to:

• umowa o pracę na czas nieokreślony
• umowa o pracę na czas określony, w tym umowa na zastępstwo
• umowa o pracę na okres próbny

W ramach umowy o pracę na czas nieokreślony obie strony nawiązują stosunek pracy, nie określając jego końcowej daty. Jest to umowa, która w sposób najbardziej trwały wiąże obie strony (pracodawcę i pracownika). Najbardziej charakterystyczny dla tej umowy, wyróżniający ją spośród innych, jest najdłuższy okres wypowiedzenia, zależny od długości dotychczasowego zatrudnienia, sięgający nawet 3 miesięcy.

Umowę taką można zawrzeć, kiedy obie strony zakładają długą współpracę, pracodawca chce „związać” pracownika), ma pewność, że dane stanowisko pracy jest stałe w organizacji. Warto podkreślić, że ze względu na „długoterminowość” tej umowy, można ją poprzedzić np. umową na okres próbny.

Załączniki do Umowy o pracę:
- zakres obowiązków pracownika;
- kwestionariusz osobowy;
- oświadczenie do celów obliczania zaliczek na podatek dochodowy;
- świadectwo z poprzedniego zakładu pracy;
- orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku;
- potwierdzenie zapoznania się z regulaminem pracy i przepisami BHP;
- zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia BHP;
- karta badań okresowych i kontrolnych.

Umowa o pracę na czas określony wyróżnia się zdefiniowanym czasem, na jaki obie strony wiąże stosunek pracy. Są jednak ograniczenia w zawieraniu takich umów:

• łączna liczba takich umów, u jednego pracodawcy, nie może przekraczać trzech
• czas na jaki zawarte są takie umowy nie może przekraczać 33 miesięcy

Wyjątki od stosowania drugiej z tych zasad to:

• umowa na zastępstwo (może być na czas określony dłuższy niż 33 miesiące, jeśli pracownik, który jest zastępowany dłużej nie przebywa w pracy)
• umowy o charakterze dorywczym, sezonowym np. zawierane przez ośrodki turystyczne
• umowa na wykonywanie pracy związana z trwaniem kadencji
• w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie (pracodawca – organizacja pozarządowa – ma obowiązek, w ciągu 5 dni roboczych od dnia zawarcia takiej umowy, powiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu takiej umowy o pracę, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy)

Okres wypowiedzenia tego typu umowy jest taki sam jak w przypadku umów na czas nieokreślony i zależy od stażu pracy.

Umowa na zastępstwo jest jedną z form umowy o pracę na czas określony. Ze względu na swój charakter, stanowi ona wyjątek od reguł umów na czas określny, czyli może być zawarta na okres dłuższy niż 33 miesiące. Jej celem jest stworzenie tymczasowej więzi między pracownikiem, a pracodawcą, wynikającej z zaspokojenia doraźnych potrzeb pracodawcy z powodu nieobecności innego pracownika. Pracownik zatrudniony na podstawie tej umowy „wchodzi w buty” nieobecnego pracownika – przejmuje jego zadania, warunki umowy. Umowa określa dokładnie, którego (z imienia i nazwiska) pracownika i z jakiego powodu zastępuje nowy pracownik. Co ważne, umowa na zastępstwo nie musi zawierać określonego czasu trwania – ten czas definiowany jest nieobecnością (np. zwolnieniem lekarskim, urlopem bezpłatnym, macierzyńskim). Umowa kończy się zatem w momencie powrotu nieobecnego pracownika do pracy.

Ta umowa jest możliwością wzajemnego „sprawdzenia” pracodawcy i pracownika. Zawiera się ją w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy. Może poprzedzać każdą z umów o pracę i być zawarta na dowolny czas, nie dłuższy jednak niż 3 miesiące. Po upływie czasu, na jaki zawarta została umowa, jeśli któraś ze stron nie będzie miała woli kontynuowania współpracy, po prostu nie przedłuża umowy – bez żadnych konsekwencji. Natomiast jeśli i pracodawca i pracownik są zadowoleni ze współpracy, zastępują tę umowę inną (jedną z przedstawionych powyżej), którą wybiorą, jako najwłaściwszą.

Kodeks pracy określa, w jaki sposób pracodawca i pracownik mogą się „rozstać” ze sobą, i w jaki sposób. Zależy to od rodzaju umowy, czasu na jaki została zawarta oraz okresu zatrudnienia.

Art. 30 ust. 1 kp podaje przyczyny rozwiązania umowy o pracę.

Umowa o pracę rozwiązuje się:

• na mocy porozumienia stron
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
• z upływem czasu, na który była zawarta

Każda ze stron może rozwiązać umowę za wypowiedzeniem, jej rozwiązanie następuje z upływem okresu wypowiedzenia. Oświadczenie każdej stron powinno być złożone na piśmie.

W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.

W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia (z tzw. skutkiem natychmiastowym) w określonych ściśle sytuacjach:

• gdy pracownik naruszył (w sposób ciężki) podstawowe obowiązki pracownicze
• gdy pracownik popełnił przestępstwo w czasie trwania umowy (zostało to stwierdzone prawomocnym wyrokiem lub jest oczywiste)
• gdy pracownik utracił z własnej winy uprawnienia niezbędne do wykonywania danej pracy (np. zatrudniony jako kierowca stracił prawo jazdy). Pracodawca ma miesiąc od momentu uzyskania wiadomości uzasadniającej rozwiązanie umowy na jej wypowiedzenie
• jeżeli niezdolność pracownika do pracy na skutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące (a pracownik był zatrudniony u pracodawcy mniej niż 6 miesięcy)

Pracownik ma również możliwość rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, gdy:

• zostało wydane orzeczenie lekarskie, stwierdzające szkodliwy wpływ pracy na zdrowie pracownika i nie został on przeniesiony do innej pracy
• pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do emerytury, a zawarta z nim umowa pozwala pracować mu do tego czasu (np. ma umowę na czas nieokreślony). Pracodawca nie może również wypowiedzieć umowy, gdy pracownik przebywa na urlopie lub w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności (np. zwolnienie lekarskie, urlop macierzyński czy wychowawczy).

Strony podpisując tę umowę deklarują wolę długotrwałej współpracy, niejako zakładają „nierozwiązywalność”. Umowę taką podpisuje się najczęściej z kluczowymi pracownikami, ważnymi dla organizacji, których chce się „związać” z pracodawcą. Jednak, korzystając z art. 32 kp każda ze stron może taką umowę wypowiedzieć.

Długość okresu wypowiedzenia zależy od tego, jak długo pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy (to bardzo ważne – nie wlicza się tutaj okresów zatrudnienia u poprzednich pracodawców) i wynosi:

• 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy
• 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
• 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony przynajmniej 3 lata

Okres wypowiedzenia obejmujący tydzień lub miesiąc (oraz ich wielokrotność) kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.

Na przykład: jeśli pracownik złoży wypowiedzenie (był zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony i pracował w organizacji 4 miesiące, zatem ma 2 tygodniowy okres wypowiedzenia) w środę 7 listopada, to jego okres wypowiedzenia kończy się nie po upływie 2 tygodni (tj. w środę 21 listopada), ale w sobotę 24 listopada.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną za powierzone mienie, strony mogą ustalić w umowie o pracę, dłuższy okres wypowiedzenia:

• 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy
• 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy

W przypadku, gdy pracodawca wypowiada umowę na czas nieokreślony (lub gdy wypowiada umowę bez okresu wypowiedzenia) musi na piśmie podać przyczyny wypowiedzenia oraz poinformować pracownika o jego prawie odwołania się do sądu pracy.

Jeśli to pracodawca dokonał wypowiedzenia (którego okres wynosi przynajmniej 2 tygodnie), pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy:

• jeśli okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie lub miesiąc – 2 dni robocze (czyli będzie to dotyczyło również sytuacji, gdy pracodawca wypowiada umowę na okres próbny zawartą na 3 miesiące lub umowę na czas określony)
• jeśli okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące – 3 dni robocze

Umowę tę rozwiązuje się z upływem czasu na jaki została zawarta. Okres wypowiedzenia umów na czas określony czy umów na zastępstwo jest taki sam jak w przypadku umów na czas nieokreślony i wynosi:

• 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy
• 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
• 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony przynajmniej 3 lata

Ta umowa może zostać rozwiązana z upływem terminu, na jaki została zawarta. Wystarczy jej po prostu nie przedłużać, a automatycznie rozwiązuje się i nie łączy już w żaden sposób pracodawcy i pracownika.

Można ją rozwiązać wcześniej z zachowaniem okresu wypowiedzenia (może to zrobić każda ze stron), który wynosi:

• 3 dni, jeśli umowa była zawarta na czas krótszy niż 2 tygodnie
• 1 tydzień, jeśli umowa była zawarta na czas dłuższy niż 2 tygodnie
• 2 tygodnie, jeśli umowa była zawarta na 3 miesiące

Zobacz koniecznie

[kalkulatory, wzory umów i kwestionariusze związane z umowami - JAK OBLICZYĆ WYNAGRODZENIE]