Poradnik - ngo.pl

Diagnoza społeczna lub ekspertyza społeczna – jest to dokument, w którym opisuje się określone sytuacje, zdarzenia i społeczne uwarunkowania danej społeczności.

Opracowanie diagnozy społecznej jest niezbędnym elementem poprawnie zaplanowanego procesu wprowadzania zmian: zarówno, jeśli planowane są całkowicie nowe rozwiązania, jak i gdy konieczność dokonania konkretnych zmian wynika z uciążliwości obecnych warunków.

Bezpośrednim rezultatem przeprowadzenia diagnozy społecznej jest ekspertyza bądź raport, który stanowi podstawę do przeprowadzenia prognoz przyszłych wydarzeń oraz działań ekspertów, np. z zakresu polityki społecznej i oświatowej.

Najważniejsze rodzaje diagnozy społecznej:

• diagnoza historyczno-przyczynowa (wskazuje na przyczyny i mechanizmy pojawienia się problemu społecznego);
• diagnoza twórcza lub kreatywna (podejmuje próbę wskazania czynników społecznych, które mogą stać się zalążkiem pożądanych zmian);
• diagnoza poznawcza (daje w sposób opisowy lub porównawczo-opisowy charakterystykę diagnozowanego fragmentu rzeczywistości w zestawieniu z szerszymi procesami i zjawiskami społecznymi, stanowi podstawę budowania wiedzy teoretycznej o danym problemie społecznym).

Diagnoza społeczna to badania, które odpowiadają na pytania: „jak jest” (w społeczeństwie, instytucji, rodzinie). Są one podejmowane z przesłanek społecznych (zwykle w odpowiedzi na sytuację problemową w życiu społecznym) i mają cele praktyczne (zastosowanie wiedzy naukowej dla skutecznego przekształcania rzeczywistości)

Najważniejsze przedmioty diagnozy społecznej w polityce społecznej:

• poziom (standard) życia – stopień zaspokojenia potrzeb materialnych
• jakość życia – zaspokojenie pozostałych potrzeb (niematerialnych), związanych z zadowoleniem z życia
• typy stosunków społecznych – relacje np.: pracodawca – pracownik (stosunki pracy), mieszkaniec – społeczność lokalna (badania samorządności), obywatel – państwo (zagadnienia bezpieczeństwa socjalnego), bogaci – biedni (nierówności społeczne)
• funkcjonowanie polityki społecznej, w tym jej instytucji,
• sfery życia społecznego, które są ważnym kontekstem dla prowadzenia polityki społecznej, np.: sytuacja ludnościowa, gospodarka i zachodzące w niej procesy, kultura i wartości społeczeństwa i ich przemiany.

Typy diagnozy społecznej w polityce społecznej

• diagnoza klasyfikacyjna – odpowiada na pytanie z jakiego typu problemem mamy do czynienia?
• diagnoza genetyczna – jakie są przyczyny obserwowanych zjawisk?
• diagnoza znaczenia – czy i jakie znaczenie mają dane zjawiska dla funkcjonowania danego przedmiotu?
• diagnoza fazy – na jakim etapie jest dany problem?

Źródło: typologia S. Ziemskiego, za: B. Szatur-Jaworska, Diagnozowanie w polityce społecznej. IPS UW, Warszawa 2002, s. 19

Metody zbierania danych:

• obserwacje i eksperymenty,
• badania sondażowe (ankieta, wywiad kwestionariuszowy),
• wtórna analiza danych (badania na podstawie spisów, dokumentów urzędowych),
• badania jakościowe (analiza dokumentów osobistych, obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny).

Diagnoza społeczna lub ekspertyza społeczna – jest to dokument, w którym opisuje się określone sytuacje, zdarzenia i społeczne uwarunkowania danej społeczności.
Diagnoza społeczna to badania, które odpowiadają na pytania: „jak jest” (w społeczeństwie, instytucji, rodzinie). Są one podejmowane z przesłanek społecznych (zwykle w odpowiedzi na sytuację problemową w życiu społecznym) i mają cele praktyczne (zastosowanie wiedzy naukowej dla skutecznego przekształcania rzeczywistości).

Organizacje pozarządowe mogą brać udział w pracach nad przygotowaniem diagnozy społecznej poprzez:

• dostarczenie danych do diagnozy (np. liczbę ich podopiecznych, statystyczne zestawienie problemów, z którymi zgłaszają się do nich przedstawiciele badanej społeczności lub grupy),
• delegowanie ekspertów do pracy w zespołach przygotowujących (analizujących dane i piszących raport) części diagnozy związane z dziedzinami, którymi się zajmują,
• koordynację prac (zebranie danych, ich analizę i sporządzenie raportu) całości diagnozy lub części dotyczącej dziedziny, którą się zajmują.

Zaproszenie do udziału w tworzeniu diagnozy społecznej można kierować:

• poprzez ogłoszenie w mediach (np. jeśli dotyczy zbierania danych),
• poprzez ciała skupiające organizacje pozarządowe (lokalne fora organizacji, lokalne, ogólnopolskie lub branżowe federacje organizacji),
• bezpośrednio do organizacji, które już współpracują z instytucją tworzącą diagnozę (np. korzystających z dofinansowania urzędu gminy).

Przygotowanie części lub całości diagnozy społecznej może być także przekazane do realizacji organizacjom pozarządowych w trybie wspierania lub powierzania zadań publicznych.