Poradnik - ngo.pl

Merytoryczna (pozafinansowa) współpraca samorządów i organizacji może mieć bardzo wiele form. W ustawie wymieniono tylko kilka, nie zamykając ich katalogu i dając organom administracji publicznej możliwość ich rozszerzania. Wymienione w ustawie (Art. 5, ust 2) przykładowe formy współpracy to:

• wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności przez organy administracji publicznej i organizacje,
• konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji,
• konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery pożytku publicznego z radami pożytku publicznego,
• tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej.

Należy jednak zwrócić uwagę, że obok wymienionych w ustawie przykładów, wypracowano szereg innych możliwości kooperacji administracji z sektorem pozarządowym. Są to między innymi:

• doradztwo i udzielanie organizacjom pomocy merytorycznej w przygotowaniu projektów i pisaniu wniosków;
• udzielanie informacji o istnieniu innych źródeł finansowania, zwłaszcza pochodzących z innych źródeł publicznych, sektora prywatnego, funduszy celowych i prywatnych fundacji;
• opiniowanie wniosków o dotacje do innych instytucji lub organów administracji publicznej – udzielanie rekomendacji;
• wspieranie akcji promującej przekazywanie 1% podatku dochodowego od osób fizycznych organizacjom pożytku publicznego;
• organizacja wspólnych konferencji i seminariów;
• wspólne rozpoznawanie potrzeb i wspólne planowanie działań służących zaspokojeniu tych potrzeb;
• wzajemne wykorzystywanie wiedzy profesjonalistów pracujących w administracji publicznej i organizacjach;
• prowadzenie bazy danych o organizacjach pozarządowych realizujących zadania publiczne;
• udostępnianie wykazu organizacji pozarządowych na stronach internetowych organów administracji publicznej;
• inicjowanie lub organizowanie szkoleń podnoszących jakość pracy organizacji pozarządowych w sferze zadań publicznych, poszerzających umiejętności zarządzania organizacją;
• prowadzenie punktów poradnictwa dla organizacji pozarządowych;
• prowadzenie ośrodków wsparcia dla organizacji pozarządowych;
• udzielanie bezpłatnych porad prawnych dla organizacji pozarządowych;
• działalność informacyjna w zakresie oferowanych przez inne podmioty szkoleń i publikacji dla organizacji pozarządowych;
• popularyzacja działalności organizacji pozarządowych na stronach internetowych administracji publicznej;
• pomoc organizacjom w nawiązywaniu współpracy z mediami;
• pomoc w nawiązywaniu współpracy międzynarodowej.

Każda współpraca rozpoczyna się od wymiany informacji. W ustawie mowa jest o wzajemnej wymianie informacji. Oznacza to, że nie tylko administracja ma obowiązek przekazywania informacji organizacjom pozarządowym, ale przepływ informacji powinien następować również w drugą stronę.

Przepisy nie określają w jaki sposób wzajemne informowanie powinno się odbywać. Można to ustalić dowolnie – w zależności od lokalnych potrzeb i warunków: można wykorzystać stronę internetową urzędu, powołać w urzędzie specjalną komórkę, która będzie organizowała kontakty z sektorem pozarządowym itp.

Elementem systemu wymiany informacji mogą być również rady działalności pożytku publicznego. Ustawa przewiduje możliwość powołania takich rad w województwach (art. 41 a, ust 1), a także na szczeblu lokalnym w powiatach i gminach (art. 41 e, ust 1). Członkami takich rad są oczywiście przedstawiciele sektora pozarządowego. Drugą część rady tworzą przedstawiciele władz publicznych. Na szczeblu województwa są to reprezentanci wojewody, sejmiku oraz marszałka. Na poziomie powiatu przedstawiciele rady oraz osoby delegowane przez zarząd powiatu. W gminie swoich reprezentantów w radzie będzie miała rada gminy oraz wójt (burmistrz, prezydent)

Konsultowanie projektów aktów prawnych to znacznie więcej niż tylko proste informowanie się o swoich zamierzeniach. Konsultowane powinny być zarówno projekty ustaw i rozporządzeń przygotowywane przez ministrów, ale również uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego.

Organy administracji, przygotowując akty prawne, powinny konsultować je ze środowiskiem organizacji pozarządowych, jeśli zakres tych aktów dotyczy sfery działalności statutowej organizacji. Jest to jedna z form współpracy wskazana wprost w przepisach Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 5 ust 2 pkt 3). Konsultacja to nie tylko umożliwienie zapoznania się z projektem, ale także otwartość na wyrażenie przez organizacje opinii i gotowość do ich uwzględnia lub poinformowania dlaczego uwzględnione nie zostały.

Ponadto ustawa, obok konsultowania aktów prawnych z poszczególnymi organizacjami (co może być trudne technicznie), wskazała na możliwość konsultowania uchwał z reprezentacją sektora pozarządowego. Przepis art. 5 ust 2 pkt 3 mówi o konsultowaniu projektów aktów normatywnych z działającą na terenie danego samorządu radą działalności pożytku publicznego. Konsultacja taka miałaby dotyczyć sfery pożytku publicznego – czyli zakresu zadań publicznych określonych w art. 4 ustawy. Nowelizacja ustawy wprowadziła nowy obowiązek dotyczący konsultacji. Organ stanowiący (sejmik, rada) musi w drodze uchwały określić, w jaki sposób akty prawa miejscowego będą konsultowane z organizacjami lub z działającą na danym obszarze radą działalności pożytku publicznego (art. 5 ust 5). Zasady te mogą być przyjęte odrębną uchwałą, jednak nie ma przeciwwskazań, by znalazły się one w programie współpracy z organizacjami pozarządowymi uchwalanym przez tę samą radę.

Szczególnie istotne jest konsultowanie z organizacjami rocznych i wieloletnich programów współpracy. Obok omówionych wyżej zapisów dotyczących konsultacji, ustawa wprost nakazuje, by program był uchwalany po konsultacjach z organizacjami pozarządowymi (art. 5a ust 1). Ponadto wymaga by informacja o sposobie tworzenia programu oraz przebiegu konsultacji była umieszczona w treści programu (art. 5a ust 4 pkt 10).

Wspólne zespoły doradcze i inicjatywne, składające się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej to sposób na bardziej usystematyzowaną, zinstytucjonalizowaną współpracę.

Szczególnym rodzajem takiego zespołu doradczego jest rada działalności pożytku publicznego. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje powołanie:

• Rady Działalności Pożytku Publicznego (organ opiniodawczo-doradczy Przewodniczącego do spraw Pożytku Publicznego) (art. 35. ust. 1);
• wojewódzkich rad działalności pożytku publicznego przy marszałkach województw (art. 41a. ust.1);
• powiatowych rad działalności pożytku publicznego przy zarządach powiatów (art. 41e ust. 2);
• gminnych rad działalności pożytku publicznego przy wójtach (burmistrzach, prezydentach) (art. 41e ust. 2).

Rady pożytku publicznego mają charakter konsultacyjny i opiniodawczy. Innymi ciałami o podobnym charakterze są komisje konkursowe do opiniowania ofert w otwartych konkursach. Powołanie takiej komisji jest obligatoryjne (art. 15 ust 2a), a w skład komisji konkursowej wchodzą przedstawiciele organu, który ogłosił konkurs oraz osoby reprezentujące organizacje pozarządowe. W przypadku władz samorządowych tryb powoływania i zasady działania tych komisji określa się w programie współpracy z organizacjami pozarządowymi (art. 5a ust 4 pkt 11).

Ustawa pozwala także na tworzenie innych wspólnych zespołów, także takich, które oprócz opiniowania i doradzania będą miały możliwość wypracowywania i proponowania określonych rozwiązań. Na poziomie administracji rządowej może je powołać organ wykonawczy (Minister, Wojewoda). W przypadku samorządu tego typu zespoły powoływał będzie przede wszystkim organ wykonawczy (Zarząd, Wójt, Burmistrz, Prezydent), jednak utworzenie takiego zespołu może być również przewidziane w uchwale rady (sejmiku), np. w programie współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że tego typu zespoły sprawdzają się w tworzeniu branżowych rozwiązań. Może to być na przykład wspólny zespół zajmujący się kwestiami seniorów. W skład zespołu wchodzą z jednej strony przedstawiciele organu, który go powołał – pracownicy urzędu lub jednostek organizacyjnych. Z drugiej strony członkami zespołu są osoby wyznaczone przez ten sam organ spośród organizacji pozarządowych lub wybrane przez organizacje trzeciego sektora. Członków zespołu powołuje organ uchwałą lub zarządzeniem, określając jednocześnie zadania zespołu, a także tryb jego pracy.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje obowiązek uchwalenia przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (np. radę gminy, powiatu, sejmik województwa) rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi. Przewiduje także możliwość uchwalania wieloletnich programów współpracy (art. 5a ust. 2), przy czym ustawa nie określa, ile lat mogą obowiązywać wieloletnie programy uchwalane przez samorząd. Zwyczajowo przyjmuje się, że są to okresy do 5 lat. Taka cezura czasowa została określona wobec programów współpracy uchwalanych przez administrację rządową, które mogą być przyjmowane na okres od roku do 5 lat (art. 5b ust 1).

Przepisy wymagają by program przed uchwaleniem był konsultowany z organizacjami pozarządowymi. Informacja o przebiegu konsultacji musi się znajdować w uchwalonym programie. Najlepiej zaś, by program powstawał w ścisłej współpracy z sektorem pozarządowym. Minimalny zakres, który powinien zawierać program współpracy określono w ustawie (art. 5a ust 4).