Poradnik - ngo.pl

Ustawa o  systemie oświaty oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży nakłada na organizatorów wypoczynku szereg obowiązków.

Przepisy stanowią przede wszystkim, że organizator wypoczynku zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki wypoczynku. Oznacza to, między innymi, że wypoczynek musi zostać zorganizowany w obiekcie lub na terenie spełniającym wymagania ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz warunki higieniczno-sanitarne. Wymagania te określone są w przepisach o ochronie przeciwpożarowej, ochronie środowiska i Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Właściciel budynku, w którym chcemy zorganizować kolonie, czy obóz powinien dysponować stosownymi dokumentami.

Spełnianie przez obiekt lub teren wymań ochrony przeciwpożarowej potwierdzać powinien dokument będący w posiadaniu właściciela obiektu, wydany przez komendanta Państwowej Straży Pożarnej. Taka opinia jest ważna przez okres 3 lat od dnia jej wydania (jeżeli warunki ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu nie uległy zmianie – czyli np. obiekt nie został przebudowany).

Przepisy stanowią także, że organizator ma obowiązek zapewnić wyżywienie zgodne z zasadami higieny żywienia. Takie zasady określa ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Przepisy nakładają na organizatora także ogólny obowiązek przygotowania programu wypoczynku takiego, aby wszystkie zajęcia były dostosowane do wieku, zainteresowań i potrzeb uczestników, ich stanu zdrowia, sprawności fizycznej i umiejętności. Nie ma tu żadnych bardziej precyzyjnych uregulowań.

Jeżeli mamy wątpliwość, czy nasz wypoczynek spełnia wymagania określone w przepisach warto spytać, w zależności od zakresu wątpliwości: kuratorium oświaty, straż pożarną, lokalny urząd gminy (ochrona środowiska) lub Sanepid.

Organizator wypoczynku jest obowiązany zgłosić zamiar organizacji wypoczynku dla dzieci lub młodzieży. Dokładniejsze informacje na temat zgłaszania wypoczynku znajdują się tu: Zgłoszenie obozu lub kolonii do kuratorium.

Przepisy zawierają informację, jakie kwalifikacje musi mieć kadra każdego obozu lub kolonii. Kadrę wypoczynku stanowią:

1. kierownik wypoczynku,
2. wychowawcy wypoczynku,
3. w zależności od programu wypoczynku i realizowanych zajęć – trenerzy i instruktorzy sportu, rekreacji, animacji kulturalno-oświatowej, lektorzy języka i inne osoby prowadzące zajęcia podczas wypoczynku, po spełnieniu dodatkowych wymogów (pełnoletność, wykształcenie minimum średnie,  doświadczenie, wiedza i umiejętności niezbędne do realizowanych zajęć).

Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 20 osób.

W przypadku grupy z dziećmi do 10 roku życia oraz grupy mieszanej, w której są dzieci do 10 roku życia, liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy wypoczynku nie może przekraczać 15 osób.

Dopuszcza się udział nie więcej niż 2 uczestników niepełnosprawnych lub przewlekle chorych w grupie pozostającej pod opieką jednego wychowawcy wypoczynku.

W przypadku wypoczynku organizowanego wyłącznie dla dzieci niepełnosprawnych lub przewlekle chorych, liczba uczestników wypoczynku w grupie pozostającej pod opieką jednego wychowawcy wypoczynku powinna być zgodna z liczbą dzieci w oddziale przedszkola specjalnego, oddziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym, oddziale szkoły specjalnej, oraz oddziale specjalnym, odpowiednio: w szkole podstawowej ogólnodostępnej, gimnazjum ogólnodostępnym lub szkole ponadgimnazjalnej ogólnodostępnej, właściwej dla wieku tych uczestników.

Obowiązujące Rozporządzenie w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży wskazuje, iż w przypadku większej liczby uczestników niepełnosprawnych liczbę opiekunów ustala się wg przepisów wydanych na podstawie Art. 60 ust. 2 Ustawy o systemie oświaty. Problemem stanowi tu fakt, iż w.w. ustawa po nowelizacji nie posiada Art. 60. Zatem w obecnej sytuacji aktem prawnym określającym liczbę opiekunów w grupie dzieci niepełnosprawnych na wypoczynku będzie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli - Par. 6 ust.5 i ust.6.

W razie wątpliwości najlepiej jest spytać w najbliższym kuratorium, lub w Ministerstwie Edukacji (wypoczynek@men.gov.pl).

Kierownikiem obozu lub kolonii może być osoba, która:

1. nie była karana za umyślne przestępstwo:

• przeciwko życiu i zdrowiu,
• przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności,
• przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece, z wyjątkiem przestępstwa określonego w art. 209 kk (przestępstwo nie alimentacji),
• przestępstwo określone w rozdziale 7 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
• wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi lub zakazu przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

2. ukończyła 18 lat;

3. posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe;

4. ukończyła kurs na kierownika wypoczynku;

5. posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskane w okresie ostatnich 15 lat.

Warunek ukończenia kursu na kierownika nie dotyczy osób zajmujących stanowiska kierownicze w szkołach lub placówkach oraz instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza lub równoważnym, nadanym w organizacji harcerskiej, pełniących funkcję kierownika wypoczynku lub wychowawcy wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.

Warunek posiadania trzyletniego doświadczenia nie dotyczy nauczycieli oraz instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej podharcmistrza lub równoważnym, nadanym w organizacji harcerskiej, pełniących funkcję kierownika wypoczynku lub wychowawcy wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.

Warunek posiadania średniego wykształcenia nie dotyczy instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym, nadanym w organizacji harcerskiej, pełniących funkcję kierownika wypoczynku lub wychowawcy wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.

Szczegółowe zasady dotyczące organizacji kursów oraz informacje dotyczące dokumentów, które stanowią potwierdzenie kwalifikacji kandydatów znajdują się w Ustawie o systemie oświaty.

Wychowawcą może być osoba, która:

1. nie była karana za umyślne przestępstwo:

• przeciwko życiu i zdrowiu,
• przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności,
• przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece, z wyjątkiem przestępstwa określonego w art. 209 kk (przestępstwo nie alimentacji),
• przestępstwo określone w rozdziale 7 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
• wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi lub zakazu przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

2. ukończyła 18 lat;

3. posiada co najmniej wykształcenie średnie.

Wychowawcą może być tylko taka osoba, która ukończyła kurs na wychowawcę wypoczynku.

Warunek posiadania średniego wykształcenia nie dotyczy instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym, nadanym w organizacji harcerskiej, pełniących funkcję kierownika wypoczynku lub wychowawcy wypoczynku w formach wypoczynku organizowanych przez organizacje harcerskie.

Warunek posiadania kursu nie dotyczy nauczycieli, osób pracujących z dziećmi w placówkach wsparcia dziennego lub placówkach opiekuńczo-wychowawczych, które posiadają wykształcenie określone w art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. a lub w art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, oraz instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym, nadanym w organizacji harcerskiej.

Szczegółowe zasady dotyczące organizacji kursów oraz informacje dotyczące dokumentów, które stanowią potwierdzenie kwalifikacji kandydatów znajdują się w Ustawie o systemie oświaty.

W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności, kandydat na kierownika lub wychowawcę wypoczynku jest obowiązany przedstawić organizatorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego. Informacja ta jest ważna 12 miesięcy od dnia jej wydania.

Informacji takiej nie musi przedstawiać tylko kandydat, który jest jednocześnie zatrudniony na podstawie przepisów, które przewidują warunek niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie. Taka osoba musi jednak złożyć w formie pisemnej oświadczenie o niekaralności.

Muszą:

• mieć ukończone 18 lat,
• posiadać co najmniej wykształcenie średnie,
• posiadać wiedzę, doświadczenie i umiejętności niezbędne do realizowanych zajęć (tu ustawa nie wskazuje żadnych bardziej szczegółowych wytycznych).

W zależności od programu wypoczynku i realizowanych zajęć powinni być to trenerzy i instruktorzy sportu, rekreacji, animacji kulturalno-oświatowej, lektorzy.

Do obowiązków kierownika wypoczynku należy:

1. kierowanie wypoczynkiem;

2. opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia podczas wypoczynku i kontrola ich realizacji;

3. ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności wychowawcom wypoczynku, trenerom i instruktorom sportu, rekreacji, animacji kulturalno-oświatowej, lektorom języka i innym osobom prowadzącym zajęcia podczas wypoczynku;

4. kontrola wykonywania obowiązków przez pozostałe osoby stanowiące kadrę obozu,

5. zapewnienie uczestnikom wypoczynku właściwej opieki od momentu przejęcia ich od rodziców do czasu ponownego przekazania rodzicom; w przypadku pełnoletnich uczestników wypoczynku – z miejsca i do miejsca zbiórek wyznaczonych przez organizatora wypoczynku;

6. nadzór i przestrzeganie bezpiecznych i higienicznych warunków wypoczynku;

7. zapewnienie uczestnikom wypoczynku korzystania wyłącznie z wyznaczonych obszarów wodnych, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych, w obecności ratownika wodnego i wychowawcy wypoczynku;

8. zapewnienie zróżnicowanej diety uczestnikom wypoczynku;

9. przekazanie organizatorowi wypoczynku niezwłocznie po zakończeniu wypoczynku dziennika zajęć i kart kwalifikacyjnych;

10. udostępnienie na wniosek rodziców albo pełnoletniego uczestnika wypoczynku kopii karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku;

11. nadzór nad realizacją programu;

12. podział uczestników wypoczynku na grupy.

Do obowiązków wychowawcy wypoczynku należy:

1. zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku;
2. poinformowanie kierownika wypoczynku o specjalnych potrzebach uczestników wypoczynku;
3. prowadzenie dziennika zajęć realizowanych podczas wypoczynku, którego wzór określa załącznik nr 5 do rozporządzenia;
4. opracowywanie planu pracy uczestników wypoczynku zorganizowanych w grupę;
5. organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia;
6. realizacja programu;
7. sprawowanie opieki nad uczestnikami wypoczynku zorganizowanymi w grupę w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych;
8. zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom wypoczynku zorganizowanym w grupę;
9. zapewnienie uczestnikom wypoczynku, we współpracy z ratownikiem wodnym, opieki w czasie korzystania z wyznaczonych obszarów wodnych, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych;
10. prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika wypoczynku.

Obowiązków kierownika wypoczynku nie łączy się z obowiązkami wychowawcy wypoczynku.

Organizator musi przygotować dla każdego uczestnika kartę kwalifikacyjną. Kartę kwalifikacyjną wypełnia najpierw on sam a potem rodzice uczestnika. Karta jest jednocześnie formą zgody rodziców na wyjazd dziecka na obóz lub kolonie. Organizator musi mieć karty uczestników ze sobą podczas obozu lub kolonii – kontrola ma prawo je sprawdzić.

Organizator wypoczynku wypełnia kartę, a następnie przekazuje ją rodzicom uczestnika albo pełnoletniemu uczestnikowi wypoczynku. Rodzice uczestnika albo pełnoletni uczestnik wypoczynku wypełniają resztę, a następnie przekazują ją organizatorowi wypoczynku.

Wzór karty uczestnika stanowi załącznik do rozporządzenia i można go znaleźć pod adresem: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20210001548

Podczas obozu i kolonii musi być prowadzony dziennika zajęć.

Dziennik zajęć musi być prowadzony według załącznik do rozporządzenia. Dziennik zajęć powinien być zgodny z programem obozu. Kontrola ma prawo sprawdzić dziennik zajęć.

Wzór dziennika zajęć zawiera rozporządzenie: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20160000452

Przepisy mówią, że organizator ma obowiązek zagwarantować dostęp do opieki medycznej.

Może to zrobić:

• w ramach świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, albo
• na podstawie umowy zawartej z lekarzem, pielęgniarką lub ratownikiem medycznym.

W przypadku obozów pod namiotami należy zapoznać się z Instrukcją Głównego Inspektora Sanitarnego.

Instrukcja​ stacjonarne obozy pod namiotami 2023

Przepisy przewidują, że organizator jest zobowiązany zapewnić bezpieczne korzystanie z wyznaczonego obszaru wodnego - zgodnie z ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych. Oznacza to, że jeżeli przewidujemy, że dzieci lub młodzież będą korzystać z kąpieli, to musimy dodatkowo wziąć pod uwagę również tę regulację ustawową.

Analogicznie – organizator musi zapewnić bezpieczne przebywanie w górach oraz na zorganizowanych terenach narciarskich - zgodnie z ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich.

Ustawa stanowi, że w przypadku wypoczynku z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej obóz lub kolonie powinny być zorganizowane w obiekcie lub na terenie dostosowanym do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności uczestników wypoczynku. Brakuje tu precyzyjniejszych uregulowań, w razie wątpliwości warto spytać w kuratorium.

W przypadku obozu lub kolonii za granica organizator ma obowiązek dodatkowo zawrzeć umowę ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia na rzecz uczestników wypoczynku, chyba że obowiązek zawarcia takiego ubezpieczenia wynika z innych przepisów – tzn. dzieci, czy młodzież już jest ubezpieczona w tym zakresie na teren tego kraju.

Dodatkowo, co najmniej jedna osoba spośród kadry wypoczynku musi znać język obcy na poziomie umożliwiającym porozumiewanie się w krajach tranzytowych i kraju docelowym. Ustawa nie wskazuje konkretnego poziomu językowego, ani sposobu weryfikacji.

Do formularza nie dołącza się kopii tych dokumentów. Należy jednak podać kwalifikacje kadry i numery zaświadczeń. Organizatorzy wypoczynku są obowiązani przechowywać kopie dokumentów poświadczających kwalifikacje pracowników pedagogicznych i kierownika wypoczynku. Mogą one zostać sprawdzone podczas kontroli. Dokumenty przechowujemy 3 lata.

Ubezpieczenie nie jest obowiązkowe, w przypadku realizacji wypoczynku na terenie Polski, ale warto je mieć. Uczestników ubezpieczamy od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), a wychowawców od odpowiedzialności cywilnej (OC).

O każdym wypadku kierownik lub upoważniony przez niego wychowawca zawiadamia:

• rodziców uczestnika, który uległ wypadkowi, albo osobę wskazaną przez pełnoletniego uczestnika wypoczynku w karcie kwalifikacyjnej;
• organizatora wypoczynku;
• kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania organizatora wypoczynku;
• kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce lokalizacji wypoczynku;
• prokuratora – w razie wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego;
• państwowego inspektora sanitarnego – w przypadku zatrucia pokarmowego.

Kierownik lub upoważniony wychowawca mają także obowiązek wypełnić protokół powypadkowy. Protokół sporządza się w trzech egzemplarzach. W protokole musi być:

1. imię, nazwisko i adres zamieszkania uczestnika;
2. okoliczności wypadku;
3. działania podjęte w związku z wypadkiem;
4. skutki wypadku;
5. miejscowość lub miejsce i datę sporządzenia protokołu oraz podpis osoby sporządzającej protokół.

Organizator wypoczynku przechowuje dokumentację dotyczącą zgłoszenia wypoczynku i całą dokumentację wypoczynku przez okres 5 lat od dnia usunięcia zgłoszenia z bazy wypoczynku.

Zgłoszenie wypoczynku zostaje usunięte z bazy:

• po 30 dniach od zakończenia ferii zimowych – w przypadku wypoczynku organizowanego w czasie zimowej przerwy świątecznej i ferii zimowych w danym roku szkolnym,
• po 30 dniach od zakończenia ferii letnich – w przypadku wypoczynku organizowanego w czasie wiosennej przerwy świątecznej i ferii letnich w danym roku szkolnym.

Nie ma obowiązku zgłoszenia do Państwowej Inspekcji Sanitarnej organizacji kolonii lub obozu. O naszym zgłoszeniu obozu lub kolonii informuje Sanepid kuratorium oświaty.

Odrębne zasady obowiązują w przypadku obozów pod namiotami. Z uwagi na konieczność zorganizowania od podstaw całej infrastruktury wymagany jest kontakt organizatorów z Sanepidem najbliższym miejsca obozu. Wytyczne dotyczące organizacji obozu zawiera wskazana już wcześniej instrukcja sanitarna.

Więcej informacji na temat obowiązków organizatorów można znaleźć tu: https://wypoczynek.men.gov.pl/strona/Organizatorzy