Prawo autorskie a prowadzenie teatru
Menu Na skróty
Podstawowe informacje na temat prawa autorskiego istotne dla organizacji pozarządowych, które prowadzą teatr.
Prawo autorskie a prowadzenie teatru
Przyjmujemy, że tekst sztuki, którą chcemy wystawić, jest utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Więcej na temat pojęcia utworu tu: Prawo autorskie - podstawowe pojęcia.
W praktyce sytuacja, gdy treść sztuki nie jest utworem jest bardzo trudna do wyobrażenia.
Zawieramy umowę z osobą posiadającą prawa autorskie do utworu – treści sztuki. Umowa powinna dotyczyć przeniesienia praw autorskich lub licencji na wykorzystanie utworu przez dany zespół teatralny (zakładamy, że prowadzimy teatr w formie zinstytucjonalizowanej, to znaczy umowę zawierać będzie stowarzyszenie lub fundacja, szkoła, przedszkole itd.; jeśli nasz teatr to grupa znajomych, to najbezpieczniej, aby wszyscy członkowie grupy teatralnej podpisali umowę z autorem).
W umowie należy określić, jak długo możemy korzystać z utworu (np. przez okres 5 lat lub do 100 przedstawień), a także, jakie będzie wynagrodzenie autorskie (stałe lub zależne od liczby przedstawień, lub wpływów z biletów – można umówić się na wszystkie lub niektóre rodzaje wynagrodzenia).
Zakup praw autorskich jest mało prawdopodobny, gdyż oznacza, że tylko my będziemy mogli wystawiać daną sztukę. Raczej należy liczyć się z możliwością zawarcia umowy licencyjnej, i to – niewyłącznej. Autor będzie mógł sprzedać swój tekst także innym teatrom. Można zagwarantować sobie w umowie, że nie uczyni tego np. przez najbliższe 2 lata albo w ciągu 5 lat nie sprzeda swych praw ponownie na teren Polski itp.
Zawieramy umowę z reżyserem sztuki. Na mocy tej umowy winien on przenieść swoje prawa autorskie do reżyserii na rzecz naszego stowarzyszenia, fundacji albo grupy. Gwarantujemy sobie tym samym, że nasza sztuka nie zostanie identycznie wyreżyserowana przez tę samą osobę dla innego zespołu teatralnego (chyba że nie zależy nam na takiej wyłączności – wówczas wystarczy licencja niewyłączna).
Jeśli w ramach przedstawienia powstanie nowa scenografia, nowe dekoracje, kostiumy, rekwizyty, które spełniają definicję utworu – z ich autorami (twórcami projektów) także zawieramy umowy o przejściu autorskich praw majątkowych lub licencje do używania utworów. Umawiamy się na okres obowiązywania umowy, wynagrodzenie, formy użycia utworów (np. tylko na scenie czy także na plakatach i fotosach, w albumach, na stronie www naszej fundacji lub stowarzyszenia).
Pamiętaj – umowa musi być szczegółowa, gdyż prawo zawsze stoi po stronie twórcy, a nie korzystającego z utworu. Jeśli nie uzgodnisz z autorem, że nakręcisz film z jego sztuką i będziesz go odtwarzać, to twoje działanie będzie nielegalne. To samo dotyczy fotosów, umieszczenia „zwiastuna” w Internecie itd.
Być może autor, reżyser scenograf lub kostiumolog są pracownikami naszej fundacji / stowarzyszenia, zatrudnionymi w ramach umowy o pracę i w zakresie ich obowiązków leży pisanie tekstów, reżyseria, tworzenie scenografii lub kostiumów. W takim wypadku zastosowanie ma art. 12 prawa autorskiego, który automatycznie przenosi na pracodawcę prawa autorskie do utworów pracowniczych. Jeśli brak odpowiedniego zapisu wśród warunków pracy, to należy na mocy odrębnej, pisemnej umowy nabyć od pracownika prawa autorskie do utworów, które dostarczył (do tekstu, projektu kostiumów, scenografii, reżyserii spektaklu).
Zawieramy umowy z aktorami, gwarantując sobie nabycie od nich praw pokrewnych, tzw. artystycznego wykonania utworu. Umowa powinna także dotyczyć kwestii porządkowych, to jest obecności na próbach i przedstawieniach z odpowiednim wyprzedzeniem, we wskazanym czasie i miejscu, poddanie się charakteryzacji, wskazówkom reżyserskim i wreszcie – wykonanie utworu na spektaklach. Zatem w ramach tej umowy zapewniamy sobie z jednej strony fizyczną obecność aktora i jego pracę, a z drugiej kupujemy jego artystyczne wykonanie.
Jeśli aktorzy są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę i w zakresie ich obowiązków leży wykonywanie zadań aktorskich, zastosowanie ma art. 12 prawa autorskiego dotyczący utworów pracowniczych. Nie jest więc konieczne zawieranie osobnej umowy przenoszącej na nas prawa do artystycznego wykonania utworu.
Każda umowa autorska powinna zezwalać naszej organizacji na zapisanie (utrwalenie) utworu na taśmie magnetycznej, optycznej, zapisanie w pamięci komputera oraz rozporządzanie uzyskanym zapisem – umieszczenie na naszej stronie www, publiczne odtwarzanie, najem i dzierżawę. Należy pamiętać przy zawieraniu umów o zastrzeżeniu jak największego zakresu pól eksploatacji, dostosowanego do naszych obecnych i przyszłych potrzeb.
Konsekwencje naruszenia powyższych zasad to:
- odpowiedzialność finansowa, polegająca na zapłacie dwukrotności wynagrodzenia, jakie byłoby należne poszkodowanemu twórcy. Sądy przyjmują rynkową wartość wynagrodzenia na podstawie własnej wiedzy lub opinii biegłych;
- odpowiedzialność karna wynikająca z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – grzywna, kara ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności (do lat 3).